"TÔI LÀ MỘT CÁI MÁY"
Khi tôi phỏng vấn Tiến sĩ Rodney Brooks, cựu giám đốc của Phòng thí nghiệm trí tuệ nhân tạo MIT và đồng sáng lập của iRobot, tôi đã hỏi anh ta nếu anh ta nghĩ rằng một ngày nào đó máy móc sẽ tiếp quản thì ra sao. Anh ấy nói với tôi rằng chúng ta phải chấp nhận rằng chúng ta tự thân cũng chính là máy móc. Điều này có nghĩa là một ngày nào đó, chúng ta sẽ có thể chế tạo những cỗ máy sống như chúng ta. Nhưng, ông cảnh báo, chúng ta sẽ phải từ bỏ khái niệm về "sự đặc biệt – specialness" của chúng ta.
Sự tiến hóa trong quan điểm của con người bắt đầu với Nicolaus Copernicus khi ông nhận ra rằng Trái đất không phải là trung tâm của vũ trụ, mà là đi vòng quanh mặt trời. Nó tiếp tục với Darwin, người đã cho thấy rằng chúng ta giống với các loài động vật trong quá trình tiến hóa của chúng ta. Và nó sẽ tiếp tục trong tương lai, Brooks nói với tôi, khi chúng ta nhận ra rằng chúng ta là những cỗ máy, ngoại trừ việc chúng ta được tạo ra từ phần mềm ẩn tàng (wetware) và không phải chỉ là phần cứng có thể thấy được (hardware).
Nó sẽ đại diện cho một sự thay đổi lớn trong triển vọng thế giới của chúng ta để chấp nhận rằng chúng ta cũng là máy móc, anh tin tưởng. Anh viết: "Chúng ta không muốn từ bỏ sự đặc biệt của mình, vì vậy bạn biết đấy, việc có ý tưởng rằng robot có thể thực sự có cảm xúc, hoặc robot có thể là sinh vật sống – tôi nghĩ sẽ khó chấp nhận. Nhưng chúng ta đang tiến đến việc phải chấp nhận nó trong năm mươi năm tới."
Nhưng về câu hỏi liệu robot cuối cùng sẽ tiếp quản, anh nói rằng điều này có thể sẽ không xảy ra, vì nhiều lý do. Đầu tiên, không ai sẽ vô tình chế tạo một robot muốn thống trị thế giới. Anh tiếp rằng việc tạo ra một robot có thể đột ngột chiếm lĩnh giống như ai đó vô tình chế tạo máy bay phản lực 747. Thêm vào đó, sẽ có nhiều thời gian để ngăn chặn điều này xảy ra. Trước khi ai đó chế tạo một "robot siêu xấu xa", ai đó phải chế tạo một "robot xấu vừa phải" và trước đó là một "robot không quá tệ".
Triết lý của anh ấy được tóm tắt khi anh ấy nói, "Thời đại của robot đang đến, nhưng chúng ta không có quá nhiều điều phải lo lắng. Điều ấy sẽ rất vui." Đối với anh ấy, cuộc cách mạng robot là một điều chắc chắn, và Brooks thấy trước ngày mà robot sẽ vượt qua trí thông minh của con người. Câu hỏi duy nhất là khi nào. Nhưng không có gì phải sợ, vì chúng ta sẽ tạo ra chúng. Chúng ta có cái gọi là sự lựa chọn để tạo ra chúng để giúp đỡ, và không cản trở chính chúng ta, con người.
HỢP NHẤT VỚI CHÚNG, ROBOTS?
Nếu bạn hỏi Tiến sĩ Brooks làm thế nào chúng ta có thể cùng tồn tại với những robot siêu thông minh này, câu trả lời của anh ấy rất đơn giản: chúng ta sẽ hợp nhất với chúng. Với những tiến bộ về khoa học robot và sinh học thần kinh neuroprosthetics, có thể kết hợp AI vào cơ thể của chính chúng ta.
Tiến sĩ Brooks lưu ý rằng quá trình này, theo một cách nào đó, đã bắt đầu rồi. Ngày nay, khoảng hai mươi ngàn người đã được cấy ốc tai điện tử (cochlear implants), thứ đã cho họ món quà của sự nghe – hearing. Âm thanh được thu bởi một máy thu nhỏ, chuyển đổi sóng âm thành tín hiệu điện, thứ này sau đó được gửi trực tiếp đến các dây thần kinh thính giác của tai.
Tương tự, tại Đại học Nam California và các nơi khác, có thể lấy một bệnh nhân bị mù và cấy võng mạc nhân tạo. Một phương pháp là đặt một máy quay video mini trong kính mắt, giúp chuyển đổi hình ảnh thành tín hiệu số. Những tín hiệu này được gửi không dây đến một con chip đặt trong võng mạc của người đó. Con chip kia kích hoạt các dây thần kinh của võng mạc, sau đó gửi thông điệp xuống dây thần kinh thị giác đến thùy chẩm của não. Theo cách này, một người hoàn toàn mù có thể nhìn thấy một hình ảnh thô của các vật thể quen thuộc. Một thiết kế khác có một con chip nhạy sáng được đặt trên chính võng mạc, thứ này sau đó gửi tín hiệu trực tiếp đến dây thần kinh thị giác. Thiết kế này không cần camera bên ngoài.
Điều này cũng có nghĩa là chúng ta có thể tiến xa hơn và tăng cường các giác quan và khả năng thông thường. Với cấy ốc tai điện tử, sẽ có thể nghe được tần số cao mà chúng ta chưa từng nghe thấy trước đây. Đã có kính hồng ngoại, người ta có thể thấy loại ánh sáng cụ thể phát ra từ các vật nóng trong bóng tối và thứ mà dường như là vô hình đối với mắt người. Với võng mạc nhân tạo, có thể tăng cường khả năng nhìn thấy tia cực tím hoặc tia hồng ngoại của chúng ta. (Ong, lấy ví dụ, có thể nhìn thấy ánh sáng tia cực tím vì chúng phải khóa lại trên mặt trời để điều hướng đến một chiếc giường hoa.)
Một số nhà khoa học thậm chí còn mơ về ngày mà bộ xương ngoài exoskeletons sẽ có siêu năng lực như những gì được tìm thấy trong truyện tranh, với siêu sức mạnh, siêu giác quan và siêu năng lực. Chúng ta sẽ trở thành một người máy như Iron Man, một người bình thường với khả năng và sức mạnh siêu phàm. Điều này có nghĩa là chúng ta có thể không phải lo lắng về việc robot siêu thông minh sẽ tiếp quản. Chúng ta chỉ đơn giản là hợp nhất với robots.
Điều này, tất nhiên, là cho tương lai xa. Nhưng một số nhà khoa học, thất vọng vì robot không rời khỏi nhà máy và đi vào cuộc sống của chúng ta, chỉ ra rằng Mẹ thiên nhiên đã tạo ra tâm trí (mind) của con người, vậy tại sao không sao chép nó? Chiến lược hay cách tiếp cận của họ là tách/chia não ra, từng nơ-ron này nơ-ron khác, rồi lắp chúng lại.
Nhưng kỹ thuật đảo ngược (hay quá trình lắp trở lại về mặt giải thuật) đòi hỏi nhiều hơn là chỉ tạo ra một bản thiết kế rộng lớn để tạo ra một bộ não sống. Nếu bộ não có thể được sao chụp xuống tế bào thần kinh cuối cùng, có lẽ chúng ta có thể tải ý thức của mình vào máy tính. Chúng ta có khả năng bỏ lại những xác phàm của mình. Điều này là vượt lên trên, tâm trí thì trên cả vật chất. Đây chính là tâm trí với không vật chất.
Tôi thích cơ thể của mình như bất kỳ ai, nhưng nếu tôi có thể có 200 tuổi với cơ thể bằng silicon, tôi sẽ lấy nó.
__ Daniel Hill, đồng sáng lập Thinking Machines Corp.
11. KỸ THUẬT ĐẢO NGƯỢC BỘ NÃO
REVERSE ENGINEERING THE BRAIN
Vào tháng 1 năm 2013, hai cú bom tấn đã được thả khiến có thể thay đổi cảnh quan về y tế và khoa học mãi mãi. Chỉ sau một đêm, kỹ thuật đảo ngược bộ não, từng được coi là quá phức tạp để giải quyết, đột nhiên trở thành tâm điểm của sự cạnh tranh khoa học và niềm tự hào giữa các cường quốc kinh tế lớn nhất trên Trái đất.
Đầu tiên, trong bài phát biểu tại Liên bang, Tổng thống Barack Obama đã làm choáng váng cộng đồng khoa học bằng cách tuyên bố rằng các quỹ nghiên cứu liên bang, có lẽ sẽ được điều chỉnh 3 tỷ đô la, có thể được phân bổ cho Sáng Kiến Nghiên Cứu Não Thông Qua Tiến Bộ Đổi Mới Trong Công Nghệ Thần Kinh (Brain Reseach Through Advancing Innovative Neurotechnologies hoặc B.R.A.I.N). Giống như Dự Án Bộ Gen Người, Human Genome Project, thứ trước đó đã mở ra các trận lũ về nghiên cứu di truyền, BRAIN sẽ mở ra những bí mật của bộ não ở cấp độ thần kinh bằng cách lập bản đồ tín hiệu điện đường đi của nó. Khi bộ não được lập bản đồ, một loạt các bệnh khó chữa như Alzheimer, Parkinson, tâm thần phân liệt, mất trí nhớ và rối loạn lưỡng cực có thể được hiểu và có khả năng chữa khỏi. Để bắt đầu BRAIN, 100 triệu đô la có thể được phân bổ vào năm 2014 cho dự án. (2019 này, Dự Án vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ.)
Gần như đồng thời, Ủy ban châu Âu (European Commission)tuyên bố rằng Dự án Não Người (Human Brain Project) sẽ được cấp cho 1,19 tỷ euro (khoảng 1,6 tỷ USD) để tạo ra một mô phỏng máy tính của bộ não con người. Sử dụng sức mạnh của các siêu máy tính lớn nhất hành tinh, Dự án Não Người sẽ tạo ra một bản sao của bộ não con người làm từ bóng bán dẫn và thép.
Những người ủng hộ cả hai dự án đều nhấn mạnh những lợi ích to lớn của những nỗ lực này. Tổng thống Obama đã nhanh chóng chỉ ra rằng không chỉ BRAIN sẽ làm giảm bớt sự đau khổ của hàng triệu người, mà còn tạo ra nguồn doanh thu mới. Đối với mỗi đô la chi cho Dự án bộ gen người Human Genome Project, ông tuyên bố, khoảng 140 đô la hoạt động kinh tế đã được tạo ra. Toàn bộ các ngành công nghiệp, trên thực tế, đã mở ra với việc hoàn thành Dự án Bộ gen người. Đối với người nộp thuế, BRAIN, như Dự án bộ gen người, sẽ là một tình huống đôi bên cùng có lợi.
Mặc dù bài phát biểu của Obama không đưa ra chi tiết, các nhà khoa học đã nhanh chóng lấp đầy nhiều khoảng trống ấy. Các nhà thần kinh học chỉ ra rằng, một mặt, giờ đây có thể sử dụng các dụng cụ tinh vi để theo dõi hoạt động điện tính của các nơ-ron đơn lẻ. Mặt khác, sử dụng máy MRI, có thể theo dõi hành vi toàn cầu của toàn bộ bộ não. Những gì còn thiếu, họ chỉ ra, là khu vực giữa, nơi diễn ra hầu hết các hoạt động não thú vị. Chính ở khu vực giữa này, liên quan đến con đường từ hàng ngàn đến hàng triệu tế bào thần kinh, ở đó có những lỗ hổng lớn trong sự hiểu biết của chúng ta về bệnh tâm thần và hành vi.
Để giải quyết (một cách kĩ thuật với thiết bị) vấn đề to lớn này, các nhà khoa học đã đưa ra một chương trình mười lăm năm dự kiến. Trong năm năm đầu tiên, các nhà thần kinh học hy vọng sẽ theo dõi hoạt động điện của hàng chục ngàn tế bào thần kinh. Các mục tiêu ngắn hạn có thể bao gồm tái tạo hoạt động điện của các bộ phận quan trọng của bộ não động vật, chẳng hạn như tủy (medulla) của ruồi giấm Drosophila hoặc các tế bào hạch (ganglion cells) trong võng mạc chuột ( thứ có năm mươi nghìn tế bào thần kinh).
Trong vòng mười năm, con số đó sẽ tăng lên hàng trăm ngàn tế bào thần kinh. Điều này có thể bao gồm chụp ảnh toàn bộ não Drosophila (135.000 tế bào thần kinh) hoặc thậm chí vỏ não của loài chuột chù Etruscan, loài động vật có vú nhỏ nhất được biết đến, với một triệu tế bào thần kinh.
Cuối cùng, trong vòng mười lăm năm, có thể theo dõi hàng triệu tế bào thần kinh, có thể so sánh với bộ não của cá ngựa (zebrafish) hoặc toàn bộ vùng vỏ não (neocortex) của một con chuột. Điều này có thể mở đường cho việc hình ảnh hóa các phần bộ não của loài linh trưởng.
Trong khi đó, ở châu Âu, Dự án Não người Human Brain Project sẽ giải quyết vấn đề từ một quan điểm khác. Trong khoảng thời gian mười năm, nó sẽ sử dụng siêu máy tính để mô phỏng hoạt động cơ bản của bộ não của các loài động vật khác nhau, bắt đầu từ chuột và làm việc tăng cấp lên cho tới con người. Thay vì xử lý các nơ-ron riêng lẻ, Dự án Não người sẽ sử dụng các bóng bán dẫn để bắt chước hành vi của chúng, do đó sẽ có các mô-đun máy tính có thể hoạt động như vỏ não – neocortex, đồi thị – thalamus và các bộ phận khác của não.
Cuối cùng, sự cạnh tranh giữa hai dự án khổng lồ này có thể tạo ra một cơn lốc bằng cách tạo ra những khám phá mới để điều trị các bệnh nan y và sinh ra các ngành công nghiệp mới. Nhưng cũng có một chuyện khác, không phải mục tiêu được tuyên bố. Nếu cuối cùng người ta có thể mô phỏng bộ não của con người, điều đó có nghĩa là bộ não có thể trở thành bất tử? Có nghĩa là ý thức bây giờ có thể tồn tại bên ngoài cơ thể? Một số câu hỏi thần học và siêu hình gai góc nhất được đưa ra cho các dự án đầy tham vọng này.
TƯƠNG LAI CỦA TÂM TRÍ - MICHIO KAKU
BẢN DỊCH CỦA ĐỖ BÁ HUY
