CÂU CHUYỆN ĐẠO ĐỨC
Có mọi ước muốn trở thành sự thật là cái gì đó mà chỉ một điều thần tính mới có thể hoàn thành được. Tuy nhiên, cũng có một nhược điểm đối với sức mạnh thuộc về trời cao này. Tất cả các công nghệ có thể được sử dụng cho điều tốt hoặc cho điều xấu. Cuối cùng, khoa học là một thanh kiếm hai cạnh. Một cạnh của thanh kiếm có thể cắt giảm nghèo đói, bệnh tật và vô minh. Nhưng cạnh bên kia có thể cắt ngược lại chính con người, bằng nhiều cách.
Những công nghệ này có thể hình thành nên các cuộc chiến tranh thậm chí còn nguy hiểm hơn. Có lẽ một ngày nào đó, tất cả các trận chiến tay đôi sẽ là giữa hai người thay thế (two surrogates), được trang bị một loại vũ khí công nghệ cao. Những chiến binh thực sự ngồi một cách an toàn cách đó hàng ngàn dặm, sẽ mở ra một loạt những vũ khí công nghệ cao tối tân nhất với rất ít quan tâm đến những thiệt hại tài sản cạnh đó họ đang gây ra với thường dân. Mặc dù các cuộc chiến tranh với người thay thế có thể bảo vệ cuộc sống của những người lính, họ cũng có thể gây ra thiệt hại khủng khiếp về tài sản và dân sự.
Vấn đề lớn hơn là sức mạnh này cũng có thể quá lớn đối với bất kỳ người bình thường nào để kiểm soát. Trong tiểu thuyết "Carrie", Stephen King đã khai thác/khám phá thế giới của một cô gái trẻ, người luôn bị bạn bè của mình trêu chọc. Cô đã bị tẩy chay bởi đám đông và cuộc sống của cô trở thành một loạt những lời lăng mạ và làm nhục không có hồi kết. Tuy nhiên, những người hành hạ của cô không biết một bí mật nơi cô: cô là người có khả năng viễn cảm hay có khả năng điều khiển mọi thứ bằng tâm trí.
Sau khi chịu đựng những lời chế nhạo và máu văng tung tóe khắp bộ váy của cô tại buổi dạ tiệc, cuối cùng cô cũng vượt quá giới hạn chịu đựng. Cô triệu hồi tất cả sức mạnh thần giao cách cảm của mình để sập bắt lấy các bạn cùng lớp và sau đó tiêu diệt từng người một. Trong một cử chỉ cuối cùng, cô quyết định đốt cháy toàn bộ ngôi trường. Nhưng sức mạnh telekinetic của cô là quá lớn để kiểm soát. Cô cuối cùng đã chết trong ngọn lửa mà cô khởi lên.
Sức mạnh của telekinesis không chỉ là sức mạnh tuyệt vời mà còn có một vấn đề khác nữa. Ngay cả khi bạn đã thực hiện tất cả các biện pháp phòng ngừa để hiểu và khai thác sức mạnh này, nó vẫn có thể phá hủy bạn nếu, đầy đủ một cách trớ trêu, nó thì quá vâng lời cho những suy nghĩ và mệnh lệnh của bạn. Để rồi, chính những suy nghĩ rất chi ư là bạn, từ bạn lại quay trở lại hủy diệt bạn.
Bộ phim Forbidden Planet (1956) dựa trên vở kịch của William Shakespeare, Tempest, vở bắt đầu với một phù thủy và con gái anh bị mắc kẹt trên một hòn đảo hoang vắng. Còn trong Forbidden Planet, cảnh là một giáo sư và con gái của anh ta bị mắc kẹt trên một hành tinh xa xôi từng là quê hương của Krell, một nền văn minh với hàng triệu năm tiến bộ hơn chúng ta. Thành tựu lớn nhất của họ là tạo ra một thiết bị cung cấp cho họ sức mạnh tối thượng của telekinesis, sức mạnh để kiểm soát vật chất trong mọi hình dạng của nó bởi tâm trí. Bất cứ điều gì họ mong muốn liên đột nhiên xuất hiện cách vật chất trước mặt họ. Đây là sức mạnh để định hình lại hiện thực tự chính nó, theo ý thích của họ.
Tuy nhiên, vào đêm trước của chiến thắng lớn nhất của họ, khi họ đang bật thiết bị này, Krell biến mất mà không có dấu vết. Điều gì có thể đã phá hủy nền văn minh tiên tiến nhất này?
Khi một phi hành đoàn của trái đất đáp xuống hành tinh ấy để giải cứu người đàn ông và cô con gái, họ thấy rằng có một con quái vật gớm ghiếc đang săn lùng ở hành tinh đó, giết chết các thành viên phi hành đoàn theo ý muốn. Cuối cùng, một thành viên phi hành đoàn phát hiện ra bí mật đằng sau cả Krell và quái vật. Trước khi anh ta chết, anh ta thở hổn hển, "Quái vật đến từ cái ng.....u"
Sau đó, sự thật gây sốc đột nhiên hiện ra với ông giáo sư. Tối hôm đó, cư dân Krell bật máy telekinesis, ngủ thiếp đi. Tất cả những ham muốn bị kìm nén từ ids (những ngu xuẩn) trong họ liền theo đó đột nhiên được vật chất hóa. Bị chôn dấu trong tiềm thức của những sinh vật phát triển cao cấp này là những con thú bị đàn áp kéo dài thúc giục và khát khao trong quá khứ cổ xưa của họ. Mỗi tưởng tượng, mọi giấc mơ trả thù đột nhiên trở thành sự thật, vì vậy nền văn minh vĩ đại này đã phá hủy chính nó chỉ sau một đêm. Họ đã chinh phục nhiều thế giới, nhưng có một điều họ không thể kiểm soát được: tâm trí nơi tiềm thức, hay vô thức của chính họ.
Đó là một bài học cho bất cứ ai muốn mở ra sức mạnh của tâm trí. Trong tâm trí, bạn tìm thấy những thành tựu và suy nghĩ cao quý nhất của nhân loại. Nhưng bạn cũng sẽ tìm thấy quái vật từ id (sự ngu xuẩn).
THAY ĐỔI CHÚNG TA LÀ AI: TRÍ NHỚ VÀ TRÍ THÔNG MINH CỦA CHÚNG TA
Cho đến nay, chúng ta đã thảo luận về sức mạnh của khoa học để mở rộng khả năng tinh thần của chúng ta thông qua thần giao cách cảm và telekinesis. Về cơ bản chúng ta vẫn giữ nguyên (bản thân); những phát triển này không làm gì để thay đổi bản chất của chúng ta. Tuy nhiên, có một biên giới hoàn toàn mới mở ra, thứ làm thay đổi bản chất của ý nghĩa của con người. Sử dụng (tiến bộ) mới nhất trong di truyền học, điện từ, và điều trị bằng thuốc, nó có thể trở thành khả dĩ trong tương lai gần để thay đổi ký ức của chúng ta và thậm chí tăng cường trí thông minh của chúng ta. Ý tưởng tải xuống bộ nhớ, học các kỹ năng phức tạp chỉ sau một đêm, và trở thành siêu thông minh đang dần rời khỏi lãnh địa của khoa học viễn tưởng.
Nhà khoa học đang bước qua việc chỉ là các nhà quan sát thiên nhiên một cách thụ động, để chủ động định hình và và khuôn/đúc lại tự nhiên. Điều này có nghĩa là chúng ta có thể thao túng ký ức, suy nghĩ, trí thông minh và ý thức. Thay vì chỉ đơn giản là chứng kiến cơ chế phức tạp của tâm trí, trong tương lai sẽ có thể dàn xếp chúng.
Bây giờ chúng ta hãy trả lời câu hỏi này: Chúng ta có thể tải về những kỷ niệm?
Nếu bộ não của chúng ta đủ giản đơn để hiểu, có lẽ chúng ta sẽ không đủ thông minh để hiểu được chúng.
VÔ DANH
NHỮNG KỶ NIỆM VÀ SUY NGHĨ ĐƯỢC LÀM THEO ĐƠN ĐẶT HÀNG
Neo là The One. Chỉ có anh ta mới có thể dẫn dắt một nhân loại thất bại, để chiến thắng trong cuộc chiến chống lại Máy móc. Chỉ Neo mới có thể phá hủy Ma trận, thứ đã cấy những ký ức giả tạo vào bộ não của chúng ta như một phương tiện để kiểm soát chúng ta.
Trong một cảnh chiến đấu [hiện đại-cổ điển] được tạo nên ở bộ phim The Matrix, Sentinels độc ác, người bảo vệ Ma trận, cuối cùng đã dồn Neo vào góc hẹp. Có vẻ như hy vọng cuối cùng của nhân loại sắp chấm dứt. Nhưng trước đây Neo đã có một điện cực được cắm vào sau cổ anh, có thể ngay lập tức tải các kỹ năng võ thuật vào trong não anh. Trong vài giây, anh trở thành một bậc thầy karate có thể hạ gục Sentinel bằng các cú đá hư ảo trên không và những cú đấm cực đẹp và trúng đích.
Trong The Matrix, học các kỹ năng tuyệt vời của một võ sư karate đai đen không khó hơn là trượt cắm một điện cực vào trong não của bạn và nhất nút "tải xuống". Có lẽ một ngày nào đó, chúng ta cũng có thể tải về những kỷ niệm, điều này sẽ làm tăng khả năng của chúng ta.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi những kỷ niệm được tải vào bộ não của bạn là sai? Trong bộ phim Total Recall, Arnold Schwarzenegger có những kỷ niệm giả được đặt trong não của mình, để sự khác biệt giữa thực tế và viễn tưởng trở nên hoàn toàn mờ nhạt. Anh dũng cảm chiến đấu với những kẻ xấu trên sao Hỏa cho đến khi kết thúc bộ phim, khi anh đột nhiên nhận ra rằng bản thân anh là thủ lĩnh của họ. Anh ta bị sốc khi thấy rằng ký ức của mình là một công dân bình thường, tuân thủ pháp luật là những điều hoàn toàn được sản xuất ra.
Hollywood thích những bộ phim khám phá thế giới hư cấu, nhưng thế giới hư cấu của những ký ức nhân tạo. Tất cả điều này là không thể, tất nhiên, với công nghệ ngày nay, nhưng người ta có thể hình dung ra một ngày, một vài thập kỷ kể từ bây giờ, khi ký ức nhân tạo thực sự có thể được đưa vào não.
CÁCH CHÚNG TA NHỚ
Giống như Phineas Gage, trường hợp kỳ lạ của Henry Gustav Molaison, được biết đến trong các tài liệu khoa học đơn giản là HM, đã tạo ra sự xúc động trong lĩnh vực thần kinh học dẫn đến nhiều đột phá cơ bản trong việc hiểu tầm quan trọng của vùng hải mã trong việc hình thành ký ức.
Lên chín tuổi, HM bị chấn thương đầu trong một tai nạn, nó gây ra chứng co quắp gây suy nhược. Năm 1953, khi ông hai mươi lăm tuổi, ông trải qua một cuộc phẫu thuật làm giảm các triệu chứng của mình. Nhưng một vấn đề khác xuất hiện bởi vì các bác sĩ phẫu thuật đã nhầm lẫn cắt một phần vùng đồi hải mã – hippocampus của ông. Lúc đầu, HM xuất hiện bình thường, nhưng nó nhanh chóng trở nên rõ ràng rằng một cái gì đó là sai lầm khủng khiếp; anh không thể giữ lại ký ức mới. Thay vào đó, anh liên tục sống trong hiện tại, chào hỏi những người giống nhau vài lần một ngày với những biểu cảm giống nhau, như thể anh đã nhìn thấy chúng lần đầu tiên.
Mọi thứ đi vào ký ức của anh chỉ kéo dài vài phút trước khi nó biến mất. Giống như Bill Murray trong phim Groundhod Day, HM đã phải chịu số phận để sống trở lại cùng một ngày (relive the same day), hết lần này đến lần khác trong suốt quãng đời còn lại của mình. Nhưng không giống như nhân vật của Bill Murray, anh không thể nhớ lại những lần lặp lại trước đó. Tuy nhiên trí nhớ dài hạn của anh tương đối nguyên vẹn và có thể nhớ lại cuộc sống của anh trước khi phẫu thuật. Nhưng không có vùng đồi hải mã hippocampus hoạt động, HM không thể ghi lại những trải nghiệm mới. Ví dụ, anh sẽ kinh hãi khi nhìn vào gương, vì anh nhìn thấy khuôn mặt của một ông già nhưng nghĩ anh vẫn còn hai mươi lăm. Nhưng một cách thương xót, ký ức về việc bị khiếp sợ cũng sẽ là ý thức II, không thể nhớ lại quá khứ ngay lập tức hoặc mô phỏng tương lai. Không có hippocampus hoạt động, anh ta đã thoái lui từ ý thức Cấp III xuống ý thức Cấp II.
Ngày nay, những tiến bộ hơn nữa trong khoa học thần kinh đã cho chúng ta bức tranh rõ ràng nhất về cách thức kỷ niệm được hình thành, lưu trữ, và sau đó nhớ lại, "Tất cả mọi thứ đã kết hợp với nhau chỉ trong vài năm qua, do hai phát triển kỹ thuật – máy tính và quét não hiện đại." Tiến sĩ Stephen Kosslyn, một nhà thần kinh học tại Harvard, nói.
Như chúng ta biết, thông tin giác quan (ví dụ, thị giác, xúc giác, vị giác) trước tiên phải đi qua thân não (brain stem) và lên đồi (thalamus), hoạt động như trạm tạm ngưng (relay station), hướng tín hiệu đến các thùy giác quan khác nhau của não, nơi chúng được đánh giá . Thông tin được xử lý đưa đến vỏ não trước trán, nơi nó đi vào ý thức của chúng ta và hình thành những gì chúng ta xem xét bộ nhớ ngắn hạn của chúng ta, có thể dao động từ vài giây đến vài phút (xem Hình 11)
Để lưu trữ những kỷ niệm này trong một thời gian dài hơn, thông tin sau đó phải chạy qua đồi hải mã hippocampus, nơi những kỷ niệm được chia nhỏ thành các loại khác nhau. Thay vì lưu trữ tất cả những kỷ niệm trong một khu vực của não như một máy ghi âm hoặc ổ đĩa cứng, vùng hippocampus chuyển hướng các mảnh kỷ niệm ấy đến các vỏ khác nhau. (Lưu trữ ký ức theo cách này thực sự hiệu quả hơn sau đó lưu trữ chúng theo tuần tự. Nếu ký ức của con người được lưu trữ tuần tự, như trên băng máy tính thì cần một lượng lớn bộ nhớ.) Ví dụ, ký ức cảm xúc được lưu trữ trong amygdala, nhưng các từ/words được ghi lại trong thùy thái dương (temporal lobes). Trong khi đó, màu sắc/colors và thông tin thuộc vệ hình hình ảnh khác/visual information other được thu thập trong thùy chẩm (occipital lobe), xúc giác/sense of touch và chuyển động/movement nằm trong thùy đỉnh (pariel lobe). Cho đến nay, các nhà khoa học đã xác định được hơn hai mươi loại ký ức được lưu trữ ở các phần khác nhau của não, bao gồm trái cây và rau, thực vật, động vật, bộ phận cơ thể, màu sắc, chữ số, danh từ, động từ, tên riêng, khuôn mặt, nét mặt, cũng như nhiều loại cảm xúc và âm thanh khác nhau.
Hình 11. Hình này cho thấy con đường được thực hiện để tạo ra những kỷ niệm, các xung động(impulses) từ các giác quan(senses) đi qua thân não(brain stem), đến vùng đồi(thalamus), tới các vỏ não khác nhau(various corties), và rồi đến vỏ não trước trán(prefrontal cortex). Sau đó, chúng chuyển đến đồi hải mã(hippocampus) để tạo nên những kỷ niệm dài hạn(long-term memories).
Một kỉ niệm đơn (a single memory) – ví dụ, đi bộ trong công viên – liên quan đến thông tin được chia nhỏ và lưu trữ ở các vùng khác nhau của não, nhưng việc khơi lại, hay sống lại trải nghiệm đó, thì chỉ là một khía cạnh của bộ nhớ (ví dụ, mùi cỏ mới cắt) đột nhiên có thể gửi tới não nhảy nhanh đến kéo các mảnh của kỉ niệm lại với nhau để tạo thành một hồi ức gắn kết. Mục tiêu cuối cùng của nghiên cứu kĩ niệm là, sau đó, để tìm ra cách những mảnh vỡ phân tán này bằng cách nào đó được tái hợp lại khi chúng ta hồi tưởng một trải nghiệm. Điều này được gọi là "binding problem – bài-toán-liên-kết", và một giải pháp có khả năng giải thích nhiều khía cạnh khó hiểu của bộ nhớ. Ví dụ, Tiến sĩ Antonio Damasio đã phân tích bệnh nhân đột quỵ, những người không có khả năng xác định một loại (kỉ niệm) đơn, mặc dù họ có thể hồi tượng mọi thứ khác. Điều này là do đột quỵ đã ảnh hưởng đến chỉ một khu vực cụ thể của bộ não, nơi mà loại nhất định được lưu trữ.
Bài-toán-liên-kết thì phức tạp hơn hơn nữa bởi vì tất cả ký ức và kinh nghiệm của chúng ta đều là rất rất cá nhân. Các ký ức có thể được tùy chỉnh cho từng cá nhân, để các loại ký ức cho một người có thể không tương quan với các danh mục cho các phương trình nhất định. Sau cùng, danh mục là sản phẩm phụ của trải nghiệm và do đó, những người khác nhau có thể có các danh mục khác nhau.
Một giải pháp mới thú vị cho bài-toán-liên-kết sử dụng (một) thực tế là có các dao động điện từ dao động trên toàn bộ não ở khoảng bốn mươi chu kỳ mỗi giây, điều này có thể được quét bằng các lần quét EEG. Một mảnh bộ nhớ có thể rung động ở tần số rất chính xác và kích thích một phần bộ nhớ khác được lưu trữ ở phần xa của não. Trước đây người ta nghĩ rằng ký ức có thể được lưu trữ gần gũi về mặt khoảng cách vật lý với nhau, nhưng lý thuyết mới này nói rằng ký ức không liên kết về mặt không gian mà là thời gian, bằng sự rung rộng trong trạng thái đồng nhất. Nếu lý thuyết này được làm vững chắc, nó có nghĩa là có những rung động điện từ tính liên tục chảy qua toàn bộ não, liên kết các vùng khác nhau và do đó tạo lại toàn bộ ký ức. Do đó dòng chảy thông tin liên tục giữa vùng đồi hải mã, vỏ não trước trán, đồi não và các vỏ não khác nhau, sau cùng có thể không hoàn toàn là thuộc về thần kinh. Một số dòng chảy này có thể ở dạng cộng hưởng băng qua các cấu trúc não khác nhau.
TƯƠNG LAI CỦA TÂM TRÍ - MICHIO KAKU
BẢN DỊCH CỦA ĐỖ BÁ HUY
