Trong năm 2011, nước Anh đã chứng kiến một sự chuyển biến chưa có tiền lệ trong đa số lĩnh vực khoa học – nhất là những ngành khoa học khó – trong số những sinh viên trình độ A. Số lượng thanh thiếu niên đăng kí học toán và vật lí tăng lên đáng kể. Điều đó chỉ có thể có một lời giải thích: hiệu ứng Brian Cox.
Với mái tóc mượt, miệng cười tươi trẻ và trông ăn ảnh khi lên hình, giáo sư Brian Cox là bằng chứng sống cho thấy bạn không nhất thiết phải hói trán hay rụng răng để trở thành một nhà nghiên cứu. Loạt phim truyền hình thứ hai của ông, Những kì quan của Vũ trụ, đã khởi chiếu trong năm và nhận được hoan nghênh nhiệt liệt ở khắp nơi. Loạt phim nhắm tới khán giả trẻ, và nó chứng minh rằng lĩnh vực vật lí lâu nay bị xem là khó nuốt thật ra khá thu hút.
Brian Cox được Independent xem là một trong mười nhân vật làm biến chuyển thế giới trong năm qua
Khi ban khảo thí Anh quốc công bố hồi tháng 8 một sự gia tăng đáng kể số lượng sinh viên tham gia học trình độ A vật lí (lên tới 19,6% trong hơn 5 năm), toán học (lên tới hơn 40%) và hóa học (lên tới 19,4%), họ đã có chút nghi ngờ rằng giáo sư Cox giữ một vai trò quan trọng trong việc đưa những môn khoa học khó vào trung tâm của nền văn hóa trẻ đại chúng. “Nó có thể là hiệu ứng Brian Cox. Nó có thể đơn giản như thế,” phát biểu của Ziggy Liaquat, giám đốc điều hành của Edexel, đơn vị tổ chức thi.
Joe Winters ở Viện Vật lí (Anh) cho biết trong khi nguyên nhân tối hậu cho sự hồi sinh hứng thú với vật lí học là sự giảng dạy có chất lượng ở nhà trường, thì giáo sư Cox gần như chắc chắn có một phần vai trò nào đó. “Trong khi chúng ta không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy Brian Cox là nguyên nhân chính cho sự hồi sinh đại chúng của vật lí học, nhưng đại khái chúng ta chắc chắn rằng Brian là một động cơ chính thúc đẩy sự gia tăng mức độ hứng thú đối với môn học đó,” Winters nói. Và cũng đúng là nhiều thanh thiếu niên lo ngại về viễn cảnh công ăn việc làm trong tương lai đang ngày một nhận thức rằng lấy một mảnh bằng vật lí hay toán học sẽ giúp họ dễ tìm việc làm hơn là một năng lực xã hội nào đó.
Là một người dẫn chương trình truyền hình với nhiều phong cách, rõ ràng Cox đã mang lại sự khích lệ đối với giới trẻ trên con đường lập nghiệp khoa học hay kĩ thuật. “Tôi thật sự có một chương trình nghị sự. Tôi tin rằng nước Anh nên là một quốc gia mang tính khoa học hơn nữa. Tôi thật hạnh phúc được là một trong những nhà khoa học được trọng vọng nhất ở trong nước, và tôi cảm thấy mình có trách nhiệm sử dụng sự trọng vọng đó một cách thích hợp,” ông nói.
“Tôi đi tới các trường học và tôi thấy và nghe nói có rất nhiều trẻ em, gái cũng như trai, yêu thích khoa học và kĩ thuật. Đây là lời nhắn nhủ: những môn học này là những công việc to lớn để làm – đối với cá nhân nó to lớn vì sự thiếu hụt nhà khoa học và kĩ sư, nhưng nó còn to lớn đối với quốc gia, vì đất nước của chúng ta cần những con người này để cải thiện nền kinh tế của chúng ta trong thế kỉ 21.”
Cox, năm nay 43 tuổi, kết hôn cùng người dẫn chương trình truyền hình Gia Milinovich, và họ có một bé trai. Hiện nay, ông là giáo sư vật lí tại trường Đại học Manchester, nơi ông đảm đương các thí nghiệm vật lí hạt tại phòng thí nghiệm CERN ở gần Geneva. Nhưng trước đó, Cox còn chơi keyboard cho ban nhạc D:Ream, họ có bài "Things Can Only Get Better" giành hạng nhất top hit vào năm 1994.
Ông lấy bằng cử nhân vật lí tại trường Đại học Manchester lúc còn khá trẻ: 23 tuổi. Trước đó, ông là một ngôi sao nhạc rock đang lên với một ban nhạc tên là Dare, nhưng ông đã rời ban nhạc đó sau một trận cãi vã trong một quán bar ở Berlin. Bất chấp sự thành công sau này của ông với D:Ream, chính mảnh bằng vật lí đứng đầu lớp của ông đã cho phép ông nghiên cứu lấy bằng tiến sĩ và trở thành một học giả thật sự - và nay là một người dẫn chương trình bán thời gian nữa. Bước đột phá của ông với vai trò một người diễn giải khoa học chuyên nghiệp xuất hiện với loạt phim truyền hình đầu tiên của ông, Những kì quan của Hệ Mặt trời, loạt phim thu hút năm triệu khán giả. Ông còn tham gia một live show với nhà soạn kịch khoa học Robin Ince, thu hút đám đông người tham dự tại những tuyến phố thường dành cho những buổi trình diễn nhạc rock.
Cox cho biết sự thành công trên truyền hình của ông chứng tỏ rằng khoa học có thể là một bộ phận trung tâm của nền văn hóa công chúng hiện đại. “Đã từng có thời kì người ta mời những người nổi danh tham gia các chương trình khoa học, nhưng giờ thì giới nghiên cứu chuyên nghiệp làm công việc đó. Đã có một sự quyết định sáng suốt biến nhà nghiên cứu thành người dẫn chương trình và trở thành người nổi tiếng,” ông phát biểu như thế tại Festival Truyền hình Quốc gia Edinburgh hồi tháng 8.
“Đó là cái ngược lại của hiệu ứng Nhân tố X.”
Xuân Nguyễn – thuvienvatly.com
Theo Independent
