HAI CÁCH ĐỂ SỐ HOÁ TÂM TRÍ
Thực ra có hai phương án tiếp cận riêng biệt để số hóa bộ não con người. Đầu tiên là Dự án Não Bộ Con Người – Human Brain Project, trong đó người Thụy Sĩ đang cố gắng tạo ra một chương trình máy tính có thể mô phỏng tất cả các tính năng cơ bản của bộ não bằng cách sử dụng các bóng bán dẫn thay thế cho các nơ-ron. Cho đến nay, họ đã có thể mô phỏng "quá trình suy nghĩ – thinking process" của một con chuột và thỏ trong vài phút. Mục tiêu của dự án là tạo ra một máy tính có thể nói chuyện một cách lý trí như một con người bình thường. Người điều hành dự án, Henry Markram, nói, "Nếu chúng ta xây dựng nó một cách chính xác, nó sẽ phải nói và có trí thông minh, cũng như cư xử theo nhiều chiều hướng linh hoạt như một con người."
Thế nên, cách tiếp cận này là [cách tiếp cận điện tử] – nó cố gắng để nhân bản trí thông minh của bộ não với một mảng rộng lớn các bán dẫn với sức mạnh tính toán to lớn. Nhưng có một cách tiếp cận song song đang được theo đuổi ở Mỹ, thay vào đó là [cách tiếp cận sinh học], cố gắng vạch ra các con đường thần kinh của não.
Cách tiếp cận này được gọi là Sáng kiến BRAIN (Nghiên cứu về não thông qua thúc đẩy công nghệ mới về Khoa Học Thần Kinh – Brain Research through Advancing Innovative Neurotechnologies). Mục tiêu của nó là làm sáng tỏ cấu trúc thần kinh của chính bộ não, từng tế bào tới tế bào một, và cuối cùng là bản đồ ra con đường của mọi tế bào thần kinh trong não bộ. Vì bộ não con người chứa khoảng một trăm tỷ tế bào thần kinh, mỗi tế bào kết nối với khoảng mười nghìn tế bào thần kinh khác, ban đầu nó dường như vô vọng để tạo ra một bản đồ đường liên kết dẫn đi cho mỗi tế bào thần kinh. (Ngay cả nhiệm vụ tương đối đơn giản trong việc lập bản đồ não của muỗi liên quan đến việc tạo ra dữ liệu có thể lấp đầy một căn phòng đầy đủ các đĩa CD từ trên xuống dưới.) Nhưng sức mạnh máy tính và robot (tự động hóa) đã giảm hoàn toàn thời gian và công sức cần thiết để hoàn thành công việc tẻ nhạt này, nhiệm vụ chỉ dành cho siêu dũng sĩ. (herculean task).
Một cách tiếp cận nữa là "phương pháp cắt lát và chia ô khối – slice and dice approach", liên quan đến kĩ thuật chia/thái lát não thành hàng nghìn các lát liên kề và sau đó sử dụng kính hiển vi để tái cấu trúc lại các kết nối giữa tất cả các tế bào thần kinh. Một cách tiếp cận nhanh hơn nhiều gần đây đã được đề xuất bởi các nhà khoa học tại Đại học Stanford, người đã đi tiên phong trong một kỹ thuật được gọi là optogenetics. Phương pháp này liên quan đến việc cô lập một protein được gọi là opsin, có liên quan đến thị lực. Khi bạn chiếu sáng ánh sáng trên gen này bên trong tế bào thần kinh, nó làm cho tế bào thần kinh ấy cháy lên – fire. (hiệu ứng nơi thần kinh chứ không phải là bị cháy rụi).
Sử dụng kỹ thuật di truyền, người ta có thể cấy mã gen nào đó bằng opsin, vào trong các tế bào thần kinh mà bạn muốn nghiên cứu. Bằng cách chiếu một dòng sáng lên một phần của não chuột, một nhà nghiên cứu có thể tác động vào các tế bào thần kinh liên quan đến một hoạt động cơ nào đó cần thực hiện, và con chuột ấy bắt đầu thể hiện một hoạt động cụ thể, chẳng hạn như chạy xung quanh. Bằng cách này, người ta có thể thấy các con đường thần kinh chính xác được sử dụng để kiểm soát một số loại hành vi nhất định.
Ví dụ, dự án đầy tham vọng này có thể giúp làm sáng tỏ bí mật của bệnh tâm thần, đó là một trong những bệnh tệ hại nhất trong tất cả các bệnh tật ở người. Bằng cách lập bản đồ bộ não con người, chúng ta có thể cô lập được nguồn gốc của sự phiền não này. (Ví dụ, tất cả chúng ta nói chuyện với chính mình một cách âm thầm. Khi chúng ta làm điều ấy, não trái, điều khiển ngôn ngữ, bàn bạc với vỏ não trước trán. Nhưng trong tâm thần phân liệt – schizophrenics, chúng ta hiện nay đã biết, là việc não trái kích hoạt mà không cần có sự cho phép từ vỏ não trước trán, phần này chính là phần ý thức của não bộ. Vì não trái không bàn bạc với vỏ não trước trán, người đang vướng chứng tâm thần phân liệt nghĩ rằng những tiếng nói trong đầu của anh ấy hay cô ấy là có thật.)
Ngay cả với những kỹ thuật mới mang tính cách mạng này vẫn có thể mất nhiều thập kỷ làm việc chăm chỉ hơn trước khi các nhà khoa học có một bản đồ chi tiết về bộ não con người. Nhưng khi điều này cuối cùng cũng đạt được, có lẽ vào cuối thế kỷ XXI, liệu điều này có nghĩa là chúng ta có thể tải ý thức lên một máy tính và gửi nó đến các ngôi sao?
LIỆU LINH HỒN CHỈ LÀ THÔNG TIN?
Nếu như chúng ta chết và liên kết thần kinh của chúng ta vẫn sống, thì chúng ta có cảm giác bất tử không? Nếu tâm trí của chúng ta có thể được số hoá, thì liệu chăng cái gọi là linh hồn cũng chỉ là thông tin? Nếu chúng ta có thể đặt tất cả các mạch thần kinh và ký ức của não lên một chiếc đĩa số và sau đó tải nó lên một siêu máy tính, liệu chức năng não sẽ được tải lên và hoạt động như bộ não thực sự? Nó sẽ không thể phân biệt được với điều thực sự?
Một số người thấy ý tưởng này thật ghê sợ, bởi vì nếu bạn tải tâm trí của mình vào một máy tính, thì bạn sẽ nếm trải đời đời bị mắc kẹt bên trong một cỗ máy vô tính. Một số nghĩ rằng đó là một số phận tồi tệ hơn cái chết. Trong một tập phim của "Star Trek" có tả về một nền văn minh siêu tiên tiến, nơi ý thức thuần khiết của một người ngoài hành tinh được giữ bên trong một quả cầu phát sáng. Đã lâu lắm lắm rồi trước cả lịch sử, có giống người ngoài hành tinh nọ đã từ bỏ cơ thể vật lý của họ và sống bên trong những quả cầu này kể từ đó. Người ngoài hành tinh trở đó đã trở nên bất tử, nhưng một trong số họ đã khát khao để lại có cơ thể một lần nữa, hòng có thể cảm nhận được cảm giác và niềm đam mê thực sự, ngay cả khi nó có nghĩa là chiếm lấy cơ thể của người khác.
Mặc dù sống bên trong một chiếc máy tính nghe có vẻ không hấp dẫn đối với một số người, không có lý do gì khiến bạn không thể có cảm giác sống động, hít thở như con người. Mặc dù bộ kết nỗi não thức của bạn (your connectome) có thể sẽ nằm bên trong một máy chủ (mainframe), nhưng nó có thể điều khiển một rô-bốt trông giống hệt bạn. Bạn cảm thấy mọi thứ mà robot trải nghiệm, thế là, tất cả ý định và mục đích, bạn có được cái cảm giác rằng bạn đang sống bên trong cơ thể thực, thậm chí có khả năng sử dụng các siêu năng lực. Mọi thứ mà robot thấy và cảm nhận được chuyển tiếp trở lại máy chủ và kết hợp với ý thức của bạn. Vì vậy, việc kiểm soát thân thể robot đại diện kia – avatar robot – từ máy chủ là không thể phân biệt được bắt đầu từ lúc bạn thực sự ở "bên trong" thân thể đại diện avatar kia.
Bằng cách này, bạn có thể khám phá các hành tinh xa xôi. Thân thể đại diện siêu phàm của bạn sẽ có thể chịu được nhiệt độ phồng rộp trên các hành tinh bị cháy nắng hoặc nhiệt độ đóng băng trên các mặt trăng băng giá ngoài không gian xa xôi. Một phi thuyền mang theo chiếc máy chủ thứ cất trữ bộ kết nối não thức của bạn có thể được gửi đến một hệ mặt trời mới. Khi phi thuyền tiếp cận đến một hành tinh phù hợp, thân thể đại diện hay avatar của bạn có thể được gửi xuống để khám phá nó, ngay cả khi hành tinh ấy có một bầu không khí độc.
Một hình mẫu thậm chí còn nâng cao hơn nữa trong việc đưa tâm trí của bạn vào máy tính đã được nhà khoa học máy tính Hans Moravec hình dung. Khi tôi phỏng vấn ông, ông tuyên bố rằng phương pháp tải lên tâm trí con người của ông thậm chí có thể được thực hiện mà không bị mất ý thức.
Trước tiên, bạn sẽ được đặt trên một chiếc xe lăn của bệnh viện, bên cạnh một robot. Sau đó, bác sĩ phẫu thuật sẽ lấy các tế bào thần kinh riêng lẻ từ não bộ của bạn và tạo ra một bản sao của các nơ-ron (làm bằng bóng bán dẫn) bên trong robot. Một sợi cáp sẽ kết nối các nơ-ron được chuyển hóa với bộ não của bạn. Thời gian trôi qua, ngày càng nhiều tế bào thần kinh bị loại bỏ khỏi não của bạn và chép nhân bản lại trong robot. Bởi vì bộ não của bạn được kết nối với bộ não robot, bạn hoàn toàn tỉnh táo ngay cả khi ngày càng nhiều tế bào thần kinh được thay thế bởi các bóng bán dẫn. Cuối cùng, không làm mất ý thức, toàn bộ não bộ của bạn và tất cả các tế bào thần kinh của nó được thay thế bởi các bóng bán dẫn. Một khi tất cả 100 tỷ tế bào thần kinh đã được chép nhân bản hết, kết nối giữa bạn và bộ não nhân tạo cuối cùng cũng bị cắt. Khi bạn nhìn lại cáng, bạn thấy cơ thể cũ của mình, với bộ não nghèo túng của nó, trong khi ý thức của bạn bây giờ tồn tại bên trong một robot.
Nhưng câu hỏi vẫn còn, đó thực sự là "bạn"? Đối với hầu hết các nhà khoa học, nếu robot có thể sao chép tất cả hành vi của bạn tới cử chỉ cuối cùng, với tất cả ký ức và thói quen của bạn còn nguyên vẹn, và không thể phân biệt được với người ban đầu theo mọi cách, thì họ sẽ nói rằng đó chính là "bạn" tất cả ý định và mục đích.
Như chúng ta đã thấy khoảng cách giữa các vì sao quá rộng lớn đến mức phải mất vài đời người để đến được mục tiêu, ngay cả những ngôi sao gần nhất trong khu vực thiên hà của chúng ta. Vì vậy, du hành đa thế hệ, mở rộng đời sống và tìm kiếm sự bất tử có thể đóng một vai trò thiết yếu trong việc khám phá vũ trụ của chúng ta.
Ngoài câu hỏi về sự bất tử, vấn đề còn đặt một câu hỏi lớn hơn: Chúng ta nên mở rộng bao xa cho không chỉ cuộc sống của chúng ta, mà còn cho cả cơ thể con người? Thậm chí có nhiều khả năng hơn nếu chúng ta thay đổi di sản di truyền của chúng ta. Đưa ra những tiến bộ nhanh chóng trong BCI (giao diện não-máy tính) và kỹ thuật di truyền, và nó có thể tạo ra các cơ thể nâng cao hơn với các kỹ năng và tiềm năng mới. Một ngày nào đó, chúng ta có thể bước vào thời đại "hậu con người – posthuman", và đây có thể là cách tốt nhất để khám phá vũ trụ.
[Người ngoài hành tinh có thể có] khả năng không thể phân biệt từ telekinesis, ESP, và bất tử ... họ có thể có những quyền năng trông đầy vẻ huyền diệu ... họ có thể sẽ là những sinh vật tâm linh cao cấp. Có lẽ họ sẽ giải quyết được bí ẩn của lượng tử, và sẽ có thể đi qua các bức tường. Ừm, gee, họ nghe như là các thiên thần. —DAVID GRINSPOON
TƯƠNG LAI NHÂN LOẠI - MICHIO KAKU
Bản dịch của ĐỖ BÁ HUY
Phần tiếp theo >>
