Nhà du hành vũ trụ là người thực hiện các hoạt động liên quan đến sự thám hiểm vũ trụ của con người. Những phần việc dễ thấy nhất của họ diễn ra trong khi họ đang làm việc trên quỹ đạo, nhưng phần lớn sự nghiệp của họ lại trải qua trong các khóa huấn luyện dưới mặt đất và các sứ mệnh phụ trợ khác.
Trở thành nhà du hành vũ trụ không phải là chuyện xảy ra trong ngày một ngày hai. Bạn phải mất nhiều năm học tập và trải nghiệm để đáp ứng những yêu cầu căn bản. Nhiều người không được nhận ngay lần thử đầu tiên, đòi hỏi họ phải học hỏi và rèn luyện thêm để chuẩn bị tốt hơn cho lần thử tiếp theo. Dẫu vậy, chỉ có một tỉ lệ nhỏ người dự tuyển được trở thành ứng cử viên nhà du hành vũ trụ, khiến đây là một nghề hết sức khó theo đuổi.
Bài viết tập trung vào quá trình chọn lựa đối với NASA, cơ quan tuyển chọn các công dân Mĩ. Trong khi nhiều yêu cầu có thể được khái quát hóa cho các chương trình du hành vũ trụ ở các nước khác, nhưng điều quan trọng nên lưu ý là mỗi cơ quan vũ trụ có quá trình chọn lựa riêng của mình.
Những người không phải công dân Mĩ sinh sống ở những khu vực địa lí sau đây phải tham khảo ý kiến của một trong những cơ quan vũ trụ bên dưới để có thêm thông tin để trở thành nhà du hành vũ trụ:
- Cơ quan vũ trụ châu Âu
- Cơ quan thám hiểm hàng không vũ trụ Nhật Bản
- Cơ quan vũ trụ Canada
- Cơ quan vũ trụ Liên bang Nga
- Ban điều hành vũ trụ quốc gia Trung Quốc
Tư chất thích hợp
Bước đầu tiên để trở thành nhà du hành vũ trụ là trải nghiệm thực tiễn ở trường lớp. Có hai loại người dự tuyển nhà du hành vũ trụ: người dự tuyển quân sự và người dự tuyển dân sự. Các thủ tục dự tuyển quân sự khác nhau tùy thuộc vào lĩnh vực quân đội Mĩ mà người dự tuyển đang làm việc, vì bạn đăng kí qua ngành nghề tương ứng của mình. Người dự tuyển dân sự nộp đơn trực tiếp cho NASA.
NASA yêu cầu các nhà du hành của họ phải có ít nhất một bằng cử nhân kĩ thuật, khoa học sinh vật, khoa học vật chất hoặc toán học. (Cơ quan này còn có một danh sách dài những bằng không được chấp nhận, ví dụ như địa lí hoặc quản lí hàng không.) Nhiều nhà du hành vũ trụ có bằng thạc sĩ hoặc thậm chí tiến sĩ trong lĩnh vực của họ. Một số nhà du hành, ví dụ như Story Musgrave (nay đã nghỉ hưu), có bằng cấp còn cao hơn thế.
Nhà du hành NASA Bruce McCandless II là người liều lĩnh đi xa nhất khỏi phi thuyền vũ trụ trong một sứ mệnh tàu con thoi vào năm 1984.
Tuy nhiên, bạn phải học nhiều hơn một trường mới có chỗ đứng để đăng kí làm ứng cử viên nhà du hành vũ trụ. NASA đòi hỏi người dự tuyển có ít nhất ba năm kinh nghiệm làm việc chuyên nghiệp, liên tục, trong ngành nghề có liên quan hoặc (đối với người dự tuyển quân sự) ít nhất là 1.000 giờ điều hành trong buồng lái của máy bay phản lực. Tuy nhiên, các bằng cao cấp được xem xét quy đổi tương đương với kinh nghiệm này, với bằng thạc sĩ tương đương với một năm kinh nghiệm và bằng tiến sĩ tương đương với ba năm kinh nghiệm.
Một ngoại lệ đáng lưu ý đối với những yêu cầu này là giáo viên, người vẫn phải có một bằng cử nhân kĩ thuật nhưng có thể đánh giá chất lượng thông qua hoạt động dạy học – thậm chí đối với trường tiểu học.
Các ứng cử viên nhà du hành vũ trụ NASA cũng phải đáp ứng các yêu cầu về thể lực. Trong số đó có các yêu cầu sau:
- Thị lực 20/20 (hoặc nhìn tự nhiên hoặc với kính mắt hỗ trợ)
- Huyết áp không quá 140/90 trong tình trạng ngồi
- Chiều cao từ 62 inch đến 75 inch (khoảng 1,57 m đến 1,90 m)
Nói chung, bạn phải có thể lực cực tốt mới trở thành nhà du hành vũ trụ được, vì chi phí để quay trở về Trái đất trong trường hợp cấp cứu là rất đắt.
Ngoài ra, còn có các buổi phỏng vấn trong quá trình chọn lựa để xác định sinh lí và tâm lí của ứng cử viên có đáp ứng yêu cầu công việc của nhà du hành vũ trụ hay không. Sự linh hoạt, nhanh trí, các kĩ năng làm việc nhóm và tính ham học hỏi là một số phẩm chất cá nhân mà NASA tìm kiếm.
Ứng cử viên nhà du hành vũ trụ và hành trình đến bệ phóng
Một khi được chọn, NASA chưa xem bạn là nhà du hành trọn vẹn. Còn có hai năm đào tạo căn bản ở phía trước trong đó bạn được xem là “ứng cử viên nhà du hành vũ trụ”. Các ứng cử viên nhận các khóa đào tạo cơ bản về Trạm Vũ trụ Quốc tế và sự du hành không gian nói chung. Họ còn được huấn luyện lặn với bình khí nén, huấn luyện sống sót trên nước kiểu bên quân sự, trải qua các thử nghiệm bơi, chịu áp suất khí quyển cao và thấp, thực hiện các chuyến bay mửa ra mật xanh mật vàng, điều khiển thiết bị đa phương tiện, học tiếng Nga, vân vân.
Sau khi tốt nghiệp, nhiều nhà du hành vũ trụ không được lên danh sách bay trong hàng năm trời. Họ sẽ hậu thuẫn cho các nhà du hành khác đang làm việc trên quỹ đạo với vai trò phục vụ làm “CapCom” tại Trung tâm điều khiển Sứ mệnh, tiến hành các lượt đi bộ ngoài không gian mô phỏng trong Phòng thí nghiệm Sự nổi Trung hòa của NASA và rèn luyện thêm các kĩ năng sẽ cần đến lúc làm việc trên quỹ đạo. Họ dành thời gian không chỉ ở NASA, mà còn ở các đối tác quốc tế có cơ sở huấn luyện (ví dụ như ở Canada, để học cách điều khiển cánh tay rô bôt của trạm vũ trụ). Mọi nhà du hành còn phải thường xuyên điều khiển máy bay T-38, bay trong một số giờ bay nhất định mỗi tháng.
Một khi một nhà du hành được chọn cho chuyến bay, thì khâu huấn luyện của sứ mệnh bay kéo dài hai năm nữa. Họ bắt đầu bằng cách đọc sách vở và tiếp nhận huấn luyện qua trường lớp, sau đó làm hết mô phỏng này đến mô phỏng khác để học hỏi kinh nghiệm thực địa. Khóa huấn luyện của họ diễn ra trên khắp thế giới, vừa trải nghiệm cá nhân vừa trải nghiệm cùng đồng đội.
“Người ta còn dùng các bản sao đúng kích thước và các máy bay tập lái để đào tạo nhà du hành. Những bản sao và máy bay tập lái này được sử dụng cho việc huấn luyện đạo hàng và thích nghi với các hệ thống trên tàu. Các nhà du hành thực hành chuẩn bị bữa ăn, sắp xếp thiết bị gọn gàng, quản lí rác thải, sử dụng camera, và các hoạt động thí nghiệm,” NASA cho biết.
Một chuyến bay tiêu biểu ngày nay dành cho một nhà du hành NASA kéo dài 6 tháng trên Trạm Vũ trụ Quốc tế, nhưng một số nhà du hành hiện nay đang được nhận trách nhiệm bay kéo dài hàng năm để tìm hiểu thêm về cơ thể con người. Khoa học sẽ chiếm phần lớn thời gian của nhà du hành trên quỹ đạo.
Theo Elizabeth Howell (Space.com)
