Định luật Ampère về điện từ
1825
André-Marie Ampère (1775-1836), Hans Christian Ørsted (1777-1851)
Vào năm 1825, nhà vật lí Pháp André-Marie Ampère đã thiết lập nền tảng của lí thuyết điện từ. Mối liên hệ giữa lực điện và lực từ chủ yếu vẫn chưa được biết tới mãi cho đến năm 1820, khi nhà vật lí Đan Mạch Hans Christian Ørsted phát hiện thấy một kim la bàn nhúc nhích khi có một dòng điện bật hoặc tắt trong một dây dẫn gần đó. Mặc dù lúc ấy người ta vẫn chưa hiểu tường tận, song minh chứng đơn giản này đề xuất rằng lực điện và lực từ là những hiện tượng có liên quan, một kết quả đã dẫn tới vô số ứng dụng của lực điện từ và cuối cùng lên tới đỉnh điểm trong điện báo, radio, ti vi, và máy vi tính.
Các thí nghiệm sau đó do Ampère và những người khác thực hiện trong giai đoạn từ 1820 đến 1825 cho thấy mỗi vật dẫn mang dòng điện I tạo ra một từ trường xung quanh nó. Kết quả cơ bản này, và các hệ quả đa dạng của nó cho các kiểu dây dẫn, thỉnh thoảng được gọi là Định luật Ampère về điện từ. Ví dụ, một dây dẫn mang dòng điện tạo ra một từ trường B vây tròn xung quanh dây. (Kí tự in đậm dùng để chỉ một đại lượng vector.) B có độ lớn tỉ lệ với I, và hướng theo chu vi của một vòng tròn tưởng tượng bán kính r có tâm trên trục của dây dẫn thẳng, dài. Ampère và những người khác chỉ ra rằng dòng điện hút được những mẩu sắt nhỏ, và Ampère đã đề xuất một lí thuyết rằng dòng điện là một nguồn sinh lực từ.
Độc giả nào từng làm thí nghiệm với nam châm điện (được tạo ra bằng cách quấn một sợi dây cách điện xung quanh một cái đinh và nối hai đầu dây với một cục pin) đã có kinh nghiệm với Định luật Ampère rồi. Tóm lại, Định luật Ampère biểu diễn mối liên hệ giữa từ trường và dòng điện tạo ra nó.
Những liên hệ khác giữa lực từ và dòng điện được chứng minh bởi các thí nghiệm của nhà khoa học Mĩ Joseph Henry (1797-1878), nhà khoa học Anh Michael Faraday (1791-1867), và James Clerk Maxwell. Các nhà vật lí Pháp Jean-Baptiste Biot (1774-1862) và Félix Savart (1791-1841) cũng nghiên cứu mối liên hệ giữa dòng điện trong dây dẫn và lực từ. Là một người sùng đạo, Ampère tin rằng ông đã chứng minh được sự tồn tại linh hồn và của Chúa.
Tranh khắc André-Marie Ampère của A. Tardieu (1788-1841)
XEM THÊM. Định luật Faraday về cảm ứng điện từ (1831), Các phương trình Maxwell (1861), Điện kế (1882).
Một động cơ điện với rotor và cuộn dây. Nam châm điện được sử dụng rộng rãi trong các động cơ điện, máy phát điện, loa, máy gia tốc hạt, và nam châm nâng hàng công nghiệp.
250 Mốc Son Chói Lọi Trong Lịch Sử Vật Lí
Clifford A. Pickover
Bản dịch của Thuvienvatly.com
<< Phần trước | Phần tiếp theo >>
