Lawrencium
Khi nghệ sĩ trào phúng Tom Lehrer sáng tác bài hát bảng tuần hoàn nổi tiếng của ông, ‘Các Nguyên Tố’, vào năm 1959 chỉ có 102 nguyên tố. Nhưng với các khám phá nguyên tố mới xuất hiện dồn dập, chính ông đã thêm vào một đoạn đuôi: ‘Đây mới là các nguyên tố mà tin tức được lan tới Harvard, có thể còn nhiều nguyên tố nữa, nhưng chúng vẫn chưa được khám phá.’
Đúng vậy, vào năm 1961 xuất hiện thêm nguyên tố 103. Nó được tạo ra bởi Albert Ghiorso và các cộng sự tại ‘Rad Lab’ ở Berkeley, sử dụng máy gia tốc HILAC bắn phá các hạt nhân boron vào bia californium. Họ đặt tên cho nguyên tố là lawrencium để tôn vinh nhà vật lí hạt nhân người Mĩ Ernest Lawrence, vị giám đốc phòng thí nghiệm của họ từng giành Giải thưởng Nobel, người phát minh ra cyclotron và đã qua đời vào năm 1958. Về mặt hóa học, lawrencium nặng hơn lutetium và lấp khít vào bảng tuần hoàn với vai trò thành viên cuối cùng của dãy actinoid, đúng như Glenn T. Seaborg đã dự đoán hồi năm 1949. Tuy nhiên, y hệt lutetium, nó cũng có thể được xem là thành viên thuộc nhóm 3.
Rutherfordium
Hàng cuối của bảng tuần hoàn hiện nay chạy từ số nguyên tử 104 đến 118. Nằm trong lãnh thổ kim loại chuyển tiếp, các hậu actinoid này là nguyên tố block-f, và là các nguyên tố siêu nặng của thế giới hóa học. Toàn bộ chúng đều hoạt động phóng xạ rất mạnh, và toàn bộ chúng phải được tổng hợp nhân tạo trong các máy gia tốc hạt.
Khi một chất được tạo ra với lượng ít ỏi như thế thì thật khó để nói bất kì điều gì rõ ràng về nó. Từng nguyên tử, hay các mẫu cỡ nano, hành xử theo cách khác hoàn toàn với vật liệu nguyên khối. Những tập hợp lớn nguyên tử phát triển các tương tác và cấu trúc tinh thể ảnh hưởng đến các tính chất như năng lượng ion hóa, điểm nóng chảy, độ tan và phản ứng với các tia điện từ theo những cách không thể dự đoán. Rutherfordium, lần đầu tiên được tổng hợp vào năm 1964 và được đặt theo tên của nhà vật lí New Zealand, là một trường hợp tiêu biểu: các tính chất của nó phần lớn mang tính lí thuyết, song nó được là cho chất rắn, và có thể là một trong những nguyên tố có tỉ trọng cao nhất, do hiện tượng thu nhỏ lanthanoid.
Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành
Dan Green | Bản dịch của Thuvienvatly.com
