Bismuth
Những người thợ mỏ ngày xưa đặt cho bismuth tên gọi tectum argenti, phản ánh niềm tin của họ rằng khoáng chất bản địa này là bạc đang trong tiến trình hình thành. Lần đầu tiên được nhận ra trong các quặng mỏ ở Đức, bismuth là một nguyên tố tỉ trọng cao, thường được xem là nguyên tố bền nặng nhất. Tuy nhiên, vào năm 2003, các nhà khoa học nhận thấy rằng đồng vị bền duy nhất của nó, Bi-209, thật ra có tính phóng xạ rất yếu. Chuyện một chu kì bán rã lớn hơn tuổi của vũ trụ có cấu thành một đồng vị ‘không bền’ hay không là điểm gây tranh cãi – về mặt chuyên môn, Pb-208 đúng là đồng vị bền nặng nhất.
Bismuth giòn và màu trắng bạc, nhưng lớp xỉn oxide thì óng ánh màu cầu vồng. Nó thường lớn lên ở dạng ‘tinh thể hình phễu’ – những cấu trúc bậc thang xoắn ốc mọc lên khi một tinh thể lớn hơn nhanh hơn tại rìa ngoài của nó. Điều bất ngờ cho một kim loại nặng như thế (biết rằng bismuth lân cận chì và antimony) là bismuth đặc biệt không độc: nó được dùng trong chế phẩm ‘bismuth hồng’ trị đau dạ dày, và còn thay thế chì độc hại trong hàn-không-chì, đạn dược và pháo hoa ‘trứng rồng’.
Polonium
Cho đến cái chết do đầu độc của cựu điệp viên KGB Alexnander Litvinenko ở London vào năm 2006, polonium đồng nghĩa với Marie Curie. Bà cùng chồng Pierre đã tách nó ra từ quặng uranium vào năm 1898, và đặt tên cho nó theo quê hương Ba Lan (Poland) của bà. Con gái của họ, Irène Joliot-Curie, mắc chứng bạch cầu sau khi làm việc với polonium, đây có lẽ là nạn nhân đầu tiên của sự phóng xạ của polonium.
Không giống các nguyên tố nhóm 16 khác, polonium là một kim loại. Mọi đồng vị của nó đều có tính phóng xạ, và do đó, nó rất hiếm: cần một tấn pitchblende chưa xử lí để thu về chỉ một mili-gam polonium, vì thế phần lớn polonium được sản xuất nhân tạo bằng cách chiếu xạ neutron vào Bi-209 để tạo ra Bi-210, từ đó phân rã beta thành Po-210. Chỉ khoảng 100 gam (3,5 oz) được sản xuất mỗi năm, hầu hết đều trong các lò phản ứng hạt nhân ở Nga, vì thế việc tìm thấy chất siêu hiếm này trong cơ thể Litvinenko được đa số mọi người hiểu là do cố ý. Polonium là một chất phóng xạ alpha mạnh, được dùng làm nguồn nhiệt nguyên tử trong các máy phát nhiệt điện, trong các chổi quét công nghiệp chống tĩnh điện, và có vẻ là một chất sát thủ hiệu quả.
Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành
Dan Green
Bản dịch của Thuvienvatly.com
