Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành (Phần 82)

Thallium

Thành viên bền nặng nhất của nhóm 13 là một nguyên tố hóa học nữa được đặt tên theo màu sắc quang phổ nổi bật của nó. Nó được khám phá một cách độc lập bởi nhà hóa học Pháp Claude-Auguste Lamy (1820–78) và nhà vật lí Anh William Crookes (1832–1919) vào năm 1861, sử dụng kĩ thuật quang phổ mới được phát triển khi ấy. Một lần nữa, nguyên tố mới là chủ đề gây tranh cãi Anh-Pháp về quyền ưu tiên, nhưng tên gọi của Crookes đặt cho nó (từ tiếng Hi Lạp thallos, nghĩa là ‘chồi xanh’) giành chiến thắng.

Mặc dù thallium không hiếm, nhưng nó chỉ được thu hồi dưới dạng phụ phẩm từ quá trình xử lí quặng chì, kẽm và đồng. Kim loại hậu chuyển tiếp này được gọi là ‘chất độc của tù nhân’ do nhà văn hình sự Agatha Christie mô tả trong tác phẩm Ngựa Xám. Các muối thallium hòa tan có độc tính cao và – điều quan trọng, nếu bạn là kẻ giết người – không màu, không mùi khi hòa tan trong nước. Cơ thể nhầm lẫn thallium với potassium, gây ra một số tác dụng phản ứng chậm và đau đớn, kể cả tê liệt thần kinh, nhưng do sự bộc lộ muộn màng của các triệu chứng nên khó chẩn đoán được nguyên nhân gây bệnh.

Thallium

Chì

Trong khi sắt có lẽ là nguyên tố đã dựng nên Đế chế La Mã, thì chì có lẽ là nguyên tố khiến nó suy vong. Một lí thuyết cho rằng người ta đã thêm chì làm ‘chất ngọt’ cho vào rượu đầu độc các hoàng đế, khiến hành vi của họ càng thêm điên cuồng. Kí hiệu hóa học của chì xuất xứ từ tên gọi Latin cho chì – plumbum – và sẽ mãi gắn liền với thuật hàn chì (plumbing).

Chì là một kim loại màu trắng xanh, xỉn màu nhanh chóng; nó dễ gia công và điểm nóng chảy thấp khiến nó dễ đúc. Là một vật liệu xây dựng được sử dụng rộng rãi, tính mềm của nó khiến nó là một chất bịt kín hiệu quả. Chì còn hỗ trợ trong đạn đạo học, và nó có mật độ đủ cao để chặn tia gamma và tia X. Đối với một kim loại nặng như thế, chì còn dồi dào hơn so với trông đợi, do các chuỗi phân rã của uranium và thorium phóng xạ, cả hai chuỗi phóng xạ này đều kết thúc với nguyên tố chì. Tuy nhiên, chì là một chất độc thần kinh khét tiếng, liên quan đến các dị tật học tập ở trẻ em: sự phổ dụng của nó khiến nó trở thành một mối họa.

Chì