Holmium
Vào năm 1878, các nhà hóa học Thụy Sĩ Marc Delafontaine (1837–1911) và Jacques-Louis Soret (1827–90) tìm thấy một số vạch quang phổ chưa được ghi nhận trước đó. Với sự tinh tế của mình, họ gọi khám phá mới đó là ‘Nguyên tố X’; một năm sau, nhà hóa học Thụy Điển Per Teodor Cleve (1840–1905) tách được nó và gọi nó là holmium, tên gọi theo tiếng Latin của thành phố Stockholm quê hương ông.
Thường bị nói quá lên là ‘nguyên tố vô dụng nhất’ xét theo hàm lượng của nó: mặc dù là một lanthanoid hiếm, nhưng nó vẫn dồi dào gấp 20 lần bạc trong lớp vỏ Trái Đất. Công dụng chính của nó là trong các ứng dụng khoa học: holmium có moment (lực) từ mạnh nhất trong mọi nguyên tố, vì thế nó được dùng làm các đầu cực tăng cường từ trường trong các nam châm mạnh ở nhiệt độ thấp. Nó được thêm ở dạng phụ gia vào thủy tinh để chế tạo các bộ lọc dùng cho các quang phổ kế. Trong khi đó, các tinh thể YAG pha tạp holmium phát ra ánh sáng laser tần số vi sóng, được dùng trong một số kiểu phẫu thuật vì nó bị nước hấp thụ mạnh và do đó không xuyên sâu vào trong mô.
Erbium
Mềm, có ánh bạc và dễ phản ứng với oxygen và nước, erbium y hệt như mọi kim loại lanthanoid khác. Nó được Carl Mosander nhận ra lần đầu tiên trong đất erbia vào năm 1843, nhưng chỉ đến năm 1879 thì nhà hóa học Thụy Điển Per Teodor Cleve mới điều chế được nguyên tố này.
Erbium giúp kết nối thế giới: các sợi cáp quang mang dữ liệu kĩ thuật số chạy ngang dọc internet, song các chùm ánh sáng phản xạ tới lui bên trong chúng bị tiêu hao năng lượng, vì thế cứ ứng với khoảng 50 km (30 dặm) người ta chèn một đoạn ngắn cáp thủy tinh pha tạp erbium tác dụng như bộ khuếch đại, làm tăng gấp đôi cường độ của tín hiệu sáng. Khi các nguyên tử erbium trong thủy tinh bị kích thích, chúng phát ra ánh sáng ở tần số riêng ít bị tắt dần nhất bên trong sợi quang. Các hợp chất erbium thường có màu hồng nhạt phơn phớt – người ta pha thêm erbium trichloride vào thủy tinh để có màu cho nữ trang và kính mắt. Trong khi đó, các tinh thể Er:YAG pha tạp erbium phát ra ánh sáng laser hồng ngoại gần, dùng trong laser triệt lông, nha khoa và phẫu thuật da liễu.
Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành
Dan Green
Bản dịch của Thuvienvatly.com
