Một ảnh chụp từ một trong phim bài giảng Feynman. Ảnh: Microsoft.
Năm 1964, nhà vật lí Richard Feynman đã thực hiện loạt bài giảng mang tựa đề “Tính chất của các định luật vật lí”. Feynman thực hiện bảy bài giảng một giờ đồng hồ này tại Cornell vào năm 1964, và đài BBC đã ghi băng lại. Microsoft, công ti sở hữu những loạt phim trên, đã đưa những video bài giảng đó lên một website cho cả thế giới tham khảo.
Microsoft yêu cầu giáo sư vật lí tại MIT, Robert Jaffe, chuẩn bị một bài bình luận trực tuyến về những bài giảng đó. Ý kiến của ông đã được truyền hình trực tiếp và mọi người có thể tham khảo tại http://research.microsoft.com/apps/tools/tuva/. Trong một bài phỏng vấn với tờ MIT News, Jaffe nói đã nói về các bài giảng Feynman và lí giải vì sao mãi nhiều năm sau này chúng vẫn còn quan trọng như vậy.
Đã gần 50 năm trôi qua kể từ Richard Feynman thực hiện những bài giảng này, tại sao ngày nay chúng vẫn còn đáng giá?
Feynman đã mang lại một cấp độ sâu sắc, nhiệt tình và hóm hĩnh để trình bày những định luật cơ bản của vật lí mà không ai vượt qua ông được. Những bài giảng này đến từ đỉnh cao của “thời kì sư phạm” của ông, không bao lâu sau khi ông hoàn thành tập sách “Những bài giảng Feynman”. Với câu hỏi tại sao chúng vẫn đáng giá, tôi đã trình bày trong một trong bài bình luận của mình. Đây là trích dẫn lời bình của tôi cho bài giảng cuối: “Các định luật vật lí mà Feynman mô tả tươi nguyên và tràn đầy sinh lực như chúng hồi năm 1964, hay thật ra là hàng thập niên trước đó, khi chúng lần đầu tiên được khám phá ra. Trái với những loạt bài giảng 50 năm tuổi về sinh vật học, hóa học, khoa học máy tính hoặc khoa học xã hội vốn chỉ gây hứng thú trong một giai đoạn lịch sử nào đó. Dù sao đi nữa, các định luật vật lí không hề thay đổi (dẫu cho thỉnh thoảng chúng ta ước gì chúng như thế). Nay, như trong thời đại Feynman, chúng hình thành nên cơ sở của mọi ngành khoa học khác, và những sự giải thích của Feynman vẫn mới mẻ như bất kì bài giảng nào trên lớp học ngày nay. Hết lần này đến lần khác, tôi bổ sung thêm một số viễn cảnh hiện đại, thỉnh thoảng hiệu chỉnh một trong những nhận xét của Feynman tỏ ra không chính xác trong những năm sau này”.
Khoa vật lí của MIT mỗi năm đều giới thiệu những bài giảng này trong Kì Hoạt động Độc lập (IAP). Sinh viên phản ứng với chúng như thế nào?
Tôi đã không tham dự giới thiệu IAP trong nhiều năm – mặc dù tôi đã xem mỗi bài vài ba lần khi tôi chuẩn bị cho buổi bình luận. Tôi biết MIT luôn luôn có đông đảo những người hâm mộ Feynman, và phim bài giảng Feynman chiếu trong mỗi dịp IAP thường thu hút hàng tá người xem. MIT thật may mắn có được một bản sao của các tập phim, cái tôi tin là không dễ gì ai cũng có. Đây là một nguyên do khiến tôi quan tâm đến những nỗ lực của Bill Gate muốn đưa những bộ phim đó cho đông đảo khán thính giả tham khảo qua những công cụ web hiện đại.
Kinh nghiệm ông rút ra là gì? Trong khi chuẩn bị cho bài bình luận của mình, ông có thu nhặt được điều gì mới mẻ từ những bài giảng mà trước đó ông chưa từng xem hay không?
Tôi muốn có cơ hội xem Feynman, người giáo viên – nói một cách gần gũi, và xem ông đã thu được sự thành công nổi bật của mình như thế nào. Tôi ấn tượng hơn bao giờ hết trước nghệ thuật thuyết trình của ông, sự phân phối thời gian chính xác của ông, những lập luận khéo léo của ông, nhưng trên hết thảy là khả năng ông chiếm lĩnh người nghe làm người đồng hành trong sự nỗ lực của ông nhằm phá vỡ bức tường an toàn nơi những cất giữ những bí mật của tự nhiên.
Nguồn: Viện Công nghệ Massachusetts, PhysOrg.com
