QUYỂN III: Ý THỨC THAY ĐỔI – ALTERED CONSCIOUSNESS
Tương lai thuộc về những người tin vào vẻ đẹp nơi những giấc mơ của họ.
ELEANOR ROOSEVELT
7. TRONG NHỮNG GIẤC MƠ CỦA BẠN
Những giấc mơ có thể quyết định vận mệnh.
Có lẽ giấc mơ nổi tiếng nhất thời cổ đại đã diễn ra vào năm A.D. 312, khi hoàng đế La Mã Constantine tham gia vào một trong những trận chiến vĩ đại nhất của cuộc đời ông. Đối mặt với một đội quân đối thủ có quy mô gấp đôi quân số của mình, ông nhận ra rằng mình có thể sẽ chết trong trận chiến vào ngày hôm sau. Nhưng trong giấc mơ đêm đó, một thiên thần xuất hiện trước mặt ông ta mang hình thánh giá, thốt ra những lời định mệnh "Bằng biểu tượng này, ngươi sẽ chinh phục". Ngay lập tức, ông ra lệnh cho các tấm khiên trong đội quân của mình được trang hoàng thêm bằng biểu tượng của thập giá.
Lịch sử đã ghi lại rằng ông đã vùng lên chiến thắng vào ngày hôm sau, củng cố sự nắm giữ của mình đối với Đế chế La Mã. Ông đã thề sẽ trả món nợ máu cho hiện tượng tôn giáo tương đối bí ẩn này, Cơ đốc giáo – Christianity, là tôn giáo đã bị đàn áp trong nhiều thế kỷ bởi các hoàng đế La Mã trước đó và những tín đồ thường xuyên được quẳng cho sư tử xé xác ở đấu trường Colosseum. Ông đã ký các đạo luật cuối cùng sẽ mở đường cho nó trở thành một tôn giáo chính thức của một trong những đế chế vĩ đại nhất trên thế giới.
Trong hàng ngàn năm, từ các vị vua và hoàng hậu, cũng như những người ăn xin và kẻ trộm, đều tự hỏi về những giấc mơ. Người xưa coi giấc mơ là điềm báo về tương lai, vì vậy đã có vô số nỗ lực trong suốt lịch sử để giải thích chúng. Kinh thánh ghi lại trong Sáng Thế Genesis 41 sự trỗi dậy của Joseph, người có thể giải thích chính xác những giấc mơ của Pharaoh Ai Cập hàng ngàn năm trước. Khi Pharaoh mơ thấy bảy con bò béo, tiếp theo là bảy con bò gầy, ông ta đã bị xáo trộn bởi hình ảnh đến nỗi ông ta đã yêu cầu các kinh sư và nhà huyền môn trên khắp vương quốc để tìm ra ý nghĩa của nó. Tất cả đều thất bại trong việc đưa ra một lời giải thích thuyết phục, cho đến khi Joseph cuối cùng giải thích giấc mơ có nghĩa là Ai Cập sẽ có bảy năm mùa màng tốt, sau đó là bảy năm hạn hán và nạn đói. Vì vậy, Joseph nói, Ai Cập phải bắt đầu dự trữ ngũ cốc và nguồn cung cấp ngay bây giờ, để chuẩn bị cho những năm mong muốn và tuyệt vọng sắp tới. Khi điều này rốt cục đã xảy ra, Joseph được coi là một nhà tiên tri.
Giấc mơ từ lâu đã gắn liền với lời tiên tri, nhưng trong thời gian gần đây, chúng cũng được biết đến để kích thích khám phá khoa học. Ý tưởng rằng các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitters) có thể tạo điều kiện cho sự vận động của thông tin qua một khớp thần kinh (synapse), điều này đã tạo thành nền tảng của khoa học thần kinh, đã đến với dược sĩ Otto Loewi trong một giấc mơ. Tương tự, vào năm 1865, August Kekule có một giấc mơ về vòng benzen, trong đó các liên kết của các nguyên tử carbon tạo thành một chuỗi, thứ ấy sau đó quấn quanh và cuối cùng tạo thành một vòng tròn, giống như một con rắn cắn đuôi. Giấc mơ này sẽ mở khóa cấu trúc nguyên tử của phân tử benzen. Ông kết luận: "Chúng ta hãy học cách nằm mơ!"
Những giấc mơ cũng đã được giải thích như một cửa sổ cho những suy nghĩ và ý định thực sự của chúng ta. Nhà văn và nhà tiểu luận vĩ đại thời Phục hưng Michel de Montaigne đã từng viết: "Tôi tin rằng giấc mơ là sự giải thích thực sự về khuynh hướng của chúng ta, nhưng cần cả một nghệ thuật để sắp xếp và hiểu chúng." Gần đây, Sigmund Freud đã đề xuất một lý thuyết để giải thích nguồn gốc của những giấc mơ. Trong tác phẩm làm nên tên tuổi của mình, "Giải thích giấc mơ – The Interpretation of Dreams", ông tuyên bố rằng chúng – những giấc mơ là những biểu hiện của ham muốn tiềm thức của chúng ta, thứ thường bị kìm nén bởi tâm trí khi thức giấc nhưng trở ra hoang dại mỗi đêm. Những giấc mơ không chỉ là những điều hư không có tính ngẫu nhiên của những tưởng tượng quá nóng bỏng nơi chúng ta mà thực sự có thể khám phá ra những bí mật và sự thật sâu sắc về bản thân chúng ta. "Những giấc mơ là con đường hoàng gia để đến miền vô thức", ông viết. Kể từ đó, mọi người đã chất đống lại thành những cuốn bách khoa toàn thư khổng lồ, thứ tuyên bố sẽ tiết lộ ý nghĩa ẩn giấu đằng sau mỗi hình ảnh phiền trí đầy lo ngại với những thuật ngữ của mang tên lý thuyết của Freud.
Hollywood tận dụng niềm đam mê không ngừng nghỉ của chúng ta với những giấc mơ. Một cảnh yêu thích trong nhiều bộ phim là khi người anh hùng trải qua chuỗi giấc mơ kinh hoàng và sau đó bất ngờ tỉnh dậy tạo thành cơn ác mộng trong mồ hôi lạnh. Trong bộ phim bom tấn Inception, Leonardo DiCaprio vào vai một tên trộm vặt chuyên đánh cắp những bí mật sâu kín nhất từ những nơi không tưởng nhất trong tất cả mọi nơi, giấc mơ của con người. Với một phát minh mới, anh ta có thể đi vào giấc mơ của mọi người và đánh lừa họ trao ra bí mật tài chính của họ. Các tập đoàn chi hàng triệu đô la để bảo vệ bí mật công nghiệp và bằng sáng chế. Các tỷ phú bảo vệ cách cẩn trọng sự giàu có của họ bằng cách sử dụng các mã phức tạp. Công việc của anh ta là đánh cắp chúng. Cốt truyện nhanh chóng leo thang khi các nhân vật bước vào những giấc mơ trong đó một người chìm vào cơn ngủ và rồi lại tiếp tục mơ ở trong đó. Vì vậy, những tên tội phạm này ngày càng đi vào sâu hơn nhiều tầng trong tiềm thức.
Mặc dù những giấc mơ luôn ám ảnh và làm chúng ta hoang mang, nhưng chỉ trong thập kỷ gần đây, các nhà khoa học mới có thể bóc tách những bí ẩn của giấc mơ. Trên thực tế, các nhà khoa học giờ đây có thể làm một điều gì đó từng được coi là không thể: họ có thể chụp những bức ảnh thô và băng video về những giấc mơ bằng máy MRI. Một ngày nào đó, bạn có thể xem một video về giấc mơ mà bạn có đêm hôm trước và hiểu rõ hơn về tiềm thức của chính bạn. Với việc được huấn luyện phù hợp, bạn có thể có thể kiểm soát một cách có ý thức bản chất của những giấc mơ của bạn. Và có lẽ, giống như nhân vật của DiCaprio, cùng với công nghệ tiên tiến, bạn thậm chí có thể đi vào giấc mơ của người khác.
BẢN CHẤT CỦA NHỮNG GIẤC MƠ – THE NATURE OF DREAMS
Bí ẩn như chính chúng, những giấc mơ không phải là một thứ xa xỉ thừa thãi, những suy ngẫm vô dụng của bộ não lúc nhàn rỗi. Giấc mơ, trong thực tế, rất cần thiết cho sự sống còn. Sử dụng công nghệ quét não, có thể cho thấy một số loài động vật thể hiện hoạt động não giống như mơ. Nếu bị tước lấy những giấc mơ, những con vật này thường sẽ chết nhanh hơn so với chết đói, vì sự thiếu thốn như vậy làm gián đoạn nghiêm trọng quá trình trao đổi chất của chúng. Thật không may, khoa học không biết chính xác tại sao lại như vậy (cho những trường hợp như này).
Nằm mơ là một tính năng thiết yếu của chu kỳ giấc ngủ của chúng ta. Chúng ta dành khoảng hai giờ một đêm để mơ khi ngủ, với mỗi giấc mơ kéo dài năm đến hai mươi phút. Trên thực tế, chúng ta dành khoảng sáu năm để mơ trong suốt một cuộc đời trung bình.
Ước mơ cũng là phổ quát trên toàn loài người. Nhìn qua các nền văn hóa khác nhau, các nhà khoa học tìm thấy những chủ đề chung trong các giấc mơ. Năm mươi ngàn giấc mơ đã được ghi lại trong khoảng thời gian bốn mươi năm của giáo sư tâm lý học Calvin Hall. Ông đã theo dõi điều này với một ngàn báo cáo giấc mơ từ các sinh viên đại học. Không có gì đáng ngạc nhiên, ông thấy rằng hầu hết mọi người đều mơ về những điều tương tự, chẳng hạn như trải nghiệm cá nhân từ những ngày hoặc tuần trước. (Tuy nhiên, động vật rõ ràng mơ khác với chúng ta. Ví dụ, ở cá heo, chỉ có ở bán cầu tại một thời điểm ngủ để tránh đuối nước, bởi vì chúng là động vật có vú thở bằng không khí chứ không phải cá. Vì vậy, nếu chúng mơ, có lẽ chỉ ở một bán cầu tại một thời điểm.)
Bộ não, như chúng ta đã thấy, không phải là một máy tính kỹ thuật số, mà là một mạng lưới thần kinh thuộc loại nào đó liên tục tự tua lại sau khi học các nhiệm vụ mới. Các nhà khoa học làm việc với các mạng lưới thần kinh đã nhận thấy một cái gì đó thú vị, mặc dù. Thường thì các hệ thống này sẽ trở nên bão hòa sau khi học quá nhiều và thay vì xử lý nhiều thông tin hơn, chúng sẽ chuyển sang trạng thái "mơ", theo đó các ký ức ngẫu nhiên đôi khi trôi dạt và kết hợp với nhau khi các mạng lưới thần kinh cố gắng tiêu hóa tất cả các nguyên liệu mới. Những giấc mơ, sau đó, có thể phản ánh như là việc "dọn dẹp nhà cửa", trong đó bộ não cố gắng sắp xếp ký ức theo cách mạch lạc hơn. (Nếu điều này là đúng, thì có lẽ tất cả các mạng lưới thần kinh, bao gồm tất cả các sinh vật có thể học, có thể bước vào trạng thái mơ để sắp xếp ký ức của chúng. Vì vậy, giấc mơ có thể phục vụ một mục đích. Một số nhà khoa học đã suy đoán rằng điều này có thể chỉ đơn giản là những robot là thứ học hỏi từ kinh nghiệm để rồi cuối cùng cũng có thể mơ ước.)
Các nghiên cứu về thần kinh dường như ủng hộ kết luận này. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc lưu giữ ký ức có thể được cải thiện bằng cách ngủ đủ giấc giữa thời gian hoạt động và thử nghiệm. Hình ảnh thần kinh cho thấy các khu vực của não được kích hoạt trong khi ngủ cũng giống như những khu vực liên quan đến việc học một nhiệm vụ mới. Mơ có lẽ hữu ích trong việc củng cố thông tin mới này.
Ngoài ra, một số giấc mơ có thể kết hợp các sự kiện xảy ra vài giờ trước đó, ngay trước khi ngủ. Nhưng giấc mơ chủ yếu kết hợp những ký ức đã vài ngày tuổi. Ví dụ, các thí nghiệm đã chỉ ra rằng nếu bạn đeo kính màu hoa hồng lên một người, phải mất vài ngày trước khi giấc mơ đâu đó cũng xuất hiện màu hồng (tương tự).
QUÉT NÃO BỘ CỦA NHỮNG GIẤC MƠ
Quét não hiện đang tiết lộ một số bí ẩn của giấc mơ. Thông thường quét EEG cho thấy não đang phát ra sóng điện từ ổn định trong khi chúng ta tỉnh táo. Tuy nhiên, khi chúng ta ngủ thiếp đi, tín hiệu EEG của chúng ta bắt đầu thay đổi tần số. Cuối cùng khi chúng ta mơ, những làn sóng năng lượng điện phát ra từ thân não dâng lên, dâng lên các vùng vỏ não, đặc biệt là vỏ não thị giác. Điều này xác nhận rằng hình ảnh trực quan là một thành phần quan trọng của giấc mơ. Cuối cùng, chúng ta bước vào trạng thái mơ và sóng não được biểu hiệu bằng việc mắt có các chuyển động nhanh (REM – Rapid eye movements). (Vì một số động vật có vú cũng bước vào giấc ngủ REM, chúng ta có thể kết luận rằng chúng cũng có thể mơ.)
Trong khi các khu vực thị giác của não đang hoạt động, thì các khu vực khác liên quan đến mùi, vị và xúc giác phần lớn bị tắt. Hầu như tất cả các hình ảnh và cảm giác được cơ thể xử lý là tự tạo (self-generated), bắt nguồn từ các rung động điện từ từ thân não của chúng ta, không phải từ các kích thích bên ngoài. Cơ thể thì phần lớn bị cô lập với thế giới bên ngoài. Ngoài ra, khi chúng ta mơ, chúng ta ít nhiều bị tê liệt. (Có lẽ sự tê liệt này là để ngăn cản chúng ta thực hiện (hành động cụ thể về vật lý) giấc mơ của mình, điều này có thể là thảm họa. Khoảng 6% số người mắc chứng rối loạn "tê liệt giấc ngủ", trong đó họ tỉnh dậy sau một giấc mơ vẫn bị tê liệt. Thông thường những cá nhân này thức dậy sợ hãi và tin rằng có những sinh vật đè/ghim chặt xuống ngực, cánh tay và chân của họ. Có những bức tranh từ thời Victoria của những người phụ nữ thức dậy với một con yêu tinh đáng sợ đang ngồi trên ngực họ nhìn chằm chằm xuống họ. Một số nhà tâm lý học tin rằng tê liệt giấc ngủ có thể giải thích nguồn gốc của hội chứng bắt cóc người ngoài hành tinh.)
Đồi hải mã hippocampus hoạt động khi chúng ta mơ, cho thấy những giấc mơ kéo theo kho ký ức của chúng ta. Hạch hạnh nhân amygdala và anterior cingulate cũng hoạt động, có nghĩa là giấc mơ có thể rất xúc động, thường liên quan đến sợ hãi.
Nhưng tiết lộ hơn là các khu vực của não bị tắt, bao gồm cả vỏ não trước trán (là trung tâm chỉ huy của não), vỏ não orbitofrontal (có thể hoạt động như một người kiểm duyệt hoặc kiểm tra thực tế) và vùng thái dương (mà xử lý tín hiệu động cơ cảm giác và nhận thức không gian.)
Hình tham khảo thêm các phân vùng cảm xúc – Limbic System (internet)
Khi vỏ não trước trán bị tắt, chúng ta không thể tính toán dựa trên trung tâm (quản lý trạng thái) hợp lý và kế hoạch của bộ não. Thay vào đó, chúng ta trôi dạt vô định trong giấc mơ của mình, với trung tâm thị giác cho chúng ta hình ảnh mà không có sự kiểm soát về tính hợp lý. Vỏ não quỹ đạo phía dưới trán trước – the orbitofrontal cortex, hay còn gọi là kẻ kiểm tra tính thực tế, cũng không hoạt động. Do đó, giấc mơ được phép phát triển một cách phúc lạc (blissfully) mà không có bất kỳ ràng buộc nào từ các định luật vật lý hay lẽ thường. Và thùy thái dương (the temporoparietal lobe) giúp điều phối cảm giác của chúng ta về vị trí/nơi chốn sử dụng tín hiệu từ mắt và tai trong của chúng ta, cũng bị tắt, điều này có thể giải thích những trải nghiệm bên ngoài cơ thể của chúng ta trong khi chúng ta mơ.
Như chúng ta đã nhấn mạnh, ý thức của con người chủ yếu đại diện cho bộ não liên tục tạo ra các mô hình của thế giới bên ngoài và mô phỏng chúng vào tương lai. Nếu vậy, thì những giấc mơ đại diện cho một cách luân phiên mà trong đó tương lai được mô phỏng, một trong đó các quy luật tự nhiên và tương tác xã hội bị đình chỉ tạm thời.
TƯƠNG LAI CỦA TÂM TRÍ - MICHIO KAKU
BẢN DỊCH CỦA ĐỖ BÁ HUY
