Bảng tuần hoàn hóa học tốc hành (Phần 53)

Vanadium

Là một nguyên tố nữa liên quan đến vùng Scandinavia, vanadium được đặt tên theo Vanadis – một trong chín tên gọi khác của nữ thần Bắc Âu Freyja. Tên gọi thật hợp, vanadium nổi tiếng vì bền và đẹp. Nguyên tố 23 là một kim loại cứng, có màu xanh của thép, không hoạt tính và chống ăn mòn. Chỉ cần thêm một lượng nhỏ vanadium vào thép làm tăng rất nhiều sức bền căng dãn (chống lực căng dãn) và độ cứng của nó. Thép chrome-vanadium được dùng để sản xuất công cụ, mặc dù vanadium thật ra chỉ là một phần của một hệ thống nhiều thành phần còn bao gồm manganese, phosphorus, lưu huỳnh, silicon và chromium.

Là một kim loại chuyển tiếp cổ điển, vanadium có vài ‘trạng thái oxy hóa’, hay cấu hình electron ngoài cùng của nó. Điều này đem lại nhiều lựa chọn các sự liên kết, và khả năng hình thành các ion phức – một cation kim loại liên kết lỏng lẻo với các phân tử trung hòa bám xung quanh – chúng thường tạo ra những hợp chất có màu sáng. Vanadium pentoxide là một chất xúc tác công nghiệp quan trọng dùng trong quá trình tiếp xúc để sản xuất acid sulfuric.

Vanadium

Chromium

Hào nhoáng và chống ăn mòn, chromium là một tầm nhìn hậu chiến về tương lai. Kĩ thuật mạ một lớp mỏng kim loại chromium bảo vệ cho bề mặt thép đã được phát triển vào thập niên 1920, nhưng mãi đến thập niên 1940 thì nó mới được sử dụng rộng rãi. Nước Mĩ trở thành miền đất mạ chrome tuyệt vời với các lò nước bánh và phần đuôi ô tô sáng bóng. Trong khi đó, một công nghệ chromium khác vẫn đang phát triển. Thép không rỉ – làm bằng thép với 10 phần trăm khối lượng chromium – được sản xuất với giá thành thấp, chống mài mòn và rất ít bị bong rỉ. Nó vẫn là hợp kim được chọn cho các thiết bị phẫu thuật, đồ ngoại thất thép lấp lánh và dụng cụ cắt gọt.

Chromium được đặt tên vào năm 1797 bởi Louis Vauquelin theo những hợp chất màu sắc lóng lánh mà ông điều chế từ quặng khoáng của nó. Ở dạng tạp chất, chromium đem lại màu lục cho ngọc lục bảo, và kim loại này được dùng để chế tạo sắc tố ‘vàng chrome’ mà các họa sĩ thế kỉ 19 hay dùng. Thật lạ, chromium (III) là nguyên tố vi lượng thiết yếu trong cơ thể, còn chromium (IV) là một kim loại nặng độc hại.

Chromium