Một hành tinh lùn mới vừa được khám phá trong vành đai thế giới băng giá nhỏ nằm ngoài quỹ đạo Hải Vương tinh. Hành tinh được phát hiện bởi một đội gồm các nhà thiên văn học quốc tế thuộc chương trình Khảo sát Nguồn gốc Các hệ thống Ngoại vi Hệ mặt trời (OSSOS). Thiết bị tìm thấy nó là Kính thiên văn Canada-Pháp-Hawaii tại Maunakea, Hawaii.
Hành tinh có kích cỡ khoảng 700 km, và được đặt tên là 2015 RR245. Nó được nhìn thấy lần đầu tiên bởi tiến sĩ JJ Kavelaars, thuộc Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia Canada, trong các ảnh chụp trong năm 2015. Các hành tinh lùn rất khó phát hiện được, nhưng chúng là những mảnh ghép quan trọng của bài toán khó là lần theo sự tiến hóa của Hệ mặt trời.
Tiến sĩ Michele Bannister, thuộc trường Đại học Victoria ở British Columbia, mô tả thời khắc hành tinh được tìm thấy: “Nó xuất hiện trên màn hình – chấm sáng này chuyển động chậm đến mức nó phải ở xa Mặt trời ít nhất là gấp đôi so với Hải Vương tinh.”
Quỹ đạo của 2015 RR245 ở xa Mặt trời gấp 120 lần quỹ đạo của Trái đất. Ảnh: OSSOS/Alex Parker
“Các thế giới băng giá nằm ngoài Hải Vương tinh cho biết các hành tinh khí khổng lồ đã ra đời và sau đó di cư ra xa Mặt trời như thế nào. Chúng cung cấp cho ta các mảnh ghép về lịch sử của Hệ mặt trời của chúng ta. Nhưng hầu như tất cả các thế giới băng giá này đều hết sức nhỏ bé và mờ nhạt: thật sự chúng tôi rất hào hứng khi tìm thấy một vật thể lớn và đủ sáng để chúng ta có thể nghiên cứu nó một cách chi tiết,” Bannister nói.
Như sứ mệnh New Horizons đã cho chúng ta thấy, những vật thể lạnh lẽo ngoài xa này có thể có những đặc điểm kì lạ ở diện mạo địa chất của chúng. Trong khi Pluto, vua của các hành tinh lùn, từng được xem là một vật thể băng giá chết lặng theo thời gian, thì New Horizons cho thấy nó là một thế giới sống động hơn nhiều. Điều tương tự có thể đúng với RR245, nhưng hiện tại, người ta chưa biết nhiều về nó.
Con số kích cỡ 700 km thật ra chỉ là một phỏng đoán vào lúc này. Sẽ cần tiến hành nhiều phép đo trên các tính chất bề mặt của nó để xác nhận kích cỡ của nó. “Có thể nó nhỏ và sáng, hoặc có thể nó lớn và mờ,” Bannister nói.
Khi Hệ mặt trời của chúng ta tiến hóa, đa số các hành tinh lùn như RR245 đã bị phân hủy trong các va chạm, hoặc bị hất tung vào không gian sâu thẳm bên ngoài bởi các tương tác hấp dẫn khi các hành tinh khí khổng lồ di cư đến vị trí hiện nay của chúng. RR245 là một trong một vài hành tinh lùn còn sót lại. Nó có tuổi ngang với các hành tinh lùn khác như Pluto và Eris, cùng hàng chục nghìn vật thể nhỏ khác quay xung quanh Mặt trời bên ngoài quỹ đạo của Hải Vương tinh.
RR245 chưa được quan sát lâu, cho nên nhiều cái đã biết về quỹ đạo của nó sẽ được tinh chỉnh khi có thêm quan sát. Nhưng hiện tại dường như nó có một quỹ đạo 700 năm xung quanh Mặt trời. Và có vẻ nó đã đi vào quỹ đạo elip độ dẹt cao hiện nay của nó trong ít nhất 100 triệu năm qua. Trong hàng trăm năm, nó đi xa Mặt trời hơn 12 tỉ km (80 AU), nhưng vào năm 2096 nó sẽ chuyển động cách Mặt trời 5 tỉ km (34 AU).
Khám phá RR245 có một chút bất ngờ đối với đội OSSOS, vì đó không phải nhiệm vụ chủ yếu của họ. “OSSOS được thiết kế để lập bản đồ cấu trúc quỹ đạo của ngoại vi Hệ mặt trời để giải mã lịch sử của nó,” phát biểu của giáo sư Brett Gladman thuộc trường Đại học British Columbia ở Vancouver. “Trong khi chẳng được thiết kế để phát hiện các hành tinh lùn một cách hiêu quả, cho nên chúng tôi vui mừng khi tìm thấy một hành tinh trong một quỹ đạo thú vị như thế.”
OSSOS đã khám phá hơn 50.000 vật thể bên ngoài Hải Vương tinh, nhưng đây là hành tinh lùn đầu tiên mà nó tìm thấy. “OSSOS chỉ hoạt động được nhờ khả năng quan sát ngoại hạng của Kính thiên văn Canada-Pháp-Hawaii (CFHT). CFHT được lắp đặt tại một trong những vị trí quan sát quang học tốt nhất trên Trái đất, được trang bị một máy ghi ảnh trường rộng khổng lồ, và có thể nhanh chóng điều chỉnh từng đêm quan sát của nó cho các khám phá mới mà chúng ta làm. Cơ sở này thật sự là hàng đầu thế giới,” Gladman nói.
Nếu đường kính của RR245 được đo thuyết phục là 700 km, thì nó sẽ nhỏ hơn hành tinh lùn Ceres, có đường kính 945 km. Ảnh: NASA
Bạn phải làm rất nhiều việc mới tìm thấy các hành tinh lùn trong vùng ngoại vi của Hệ mặt trời của chúng ta. Có khả năng RR245 là hành tinh cuối cùng mà chúng ta tìm thấy. Nếu có thêm bất kì hành tinh nào nữa, thì có lẽ phải chờ đến những chiến kính thiên văn mạnh hơn và đồ sộ hơn đi vào hoạt động. Vào giữa thập niên 2020, Kính thiên văn Khảo sát Toát yếu Lớn (LSST) sẽ đi vào hoạt động ở Chile. Nó có một camera 3200 megapixel, và mỗi ảnh mà nó chụp sẽ có kích cỡ của 40 Mặt trăng tròn. Sẽ khó cho bất kì hành tinh lùn nào còn ngoài kia ẩn náu trước suất phân giải ảnh mạnh như thế.
Và tên gọi RR245 thì có chút không hào hứng lắm, nhưng ta cứ tạm gọi vậy. Là những người khám phá của hành tinh lùn mới, đội OSSOS sẽ được quyền đệ trình tên gọi cho nó. Sau đó, Hiệp hội Thiên văn Quốc tế (IAU) sẽ chọn ra một tên gọi chính thức.
Vậy bạn nghĩ sao? Nếu đây thật sự là hành tinh lùn cuối cùng mà chúng ta tìm thấy trong Hệ mặt trời của chúng ta, thì theo bạn ta nên gọi nó là gì?
Nguồn: Universe Today
