Giải Nobel vật lý năm 2010 được trao cho hai nhà khoa học Andre Geim và Konstantin Novoselov làm việc tại trường Đại học Manchester, Anh quốc cho những đóng góp của họ về graphene, một mảng cac-bon 2 chiều có ứng dụng rộng rãi trong điện tử.
Lợi ích của khám phá và ứng dụng graphene vào kỉ thuật là không thể bàn cãi. Trong vài năm trở lại đây, hàng loạt các ứng dụng của nó đã được tạo ra với các tính năng ưu việt hơn hẳn các vật liệu thường thấy như transitor có tốc độ kỉ lục, siêu tụ điện graphene, ...(xem thêm các ứng dụng của graphene đã được đăng trên 360.thuvienvatly.com). Riêng bài báo của Geim và Novoselov đăng trên Chuyên san Science năm 2004, nguyên nhân chính mang về cho 2 ông giải Nobel năm nay, đã có hơn ba nghìn lần trích dẫn.
Tuy nhiên, graphene có thực sự bắt đầu được biết đến vào năm 2004 hay đã được tìm thấy và ứng dụng trước đó? Liệu Geim và Novoselov có xứng đáng được nhận giải Nobel năm nay cho thành tựu này? Tôi xin tường thuật lại một cách vắn tắt bài viết của tác giả Eugenie Samuel Reich, đăng trên Nature.com số ra ngày 18/11/2010 để mọi người cùng chia sẻ.
|
|
 |
Andre Geim |
Konstantin Novoselo |
Sau khi giải Nobel được trao, có nhiều lời phàn nàn về cách thức lựa chọn ứng viên cũng như sự thiếu nhất quán trong việc đưa tin về thành tựu vật lý cho giải thưởng năm nay của Ủy ban trao giải Nobel trên trang web Nobelprize.org.
Mới đây nhất, Walt de Heer tại viện Công nghệ Georgia ở Atlanta đã gửi thư lên Ủy ban Nobel. "Ủy ban trao giải Nobel đã không làm việc kỉ lưỡng về vấn đề được chọn để trao giải," de Heer cho biết. de Heer hiện giữ bằng sáng chế của một số ứng dụng của graphene và có những đóng góp nhất định vào các đo đạc sớm nhất về hiệu ứng điện tử của vật liệu này.
Theo de Heer, có dấu hiệu cho thấy công trình của Geim và Novoselov sử dụng các nghiên cứu khác. Ví dụ như, trong sơ đồ thứ 3 (Figure 3) được lấy từ bái báo năm 2004 của hai ông. Lời tựa của bức ảnh cho biết các dữ liệu tính được từ graphene và được dẫn trong bài báo là "một lớp nguyên tử cac-bon". Nhưng kết quả này thực sự được rút ra từ một vài lớp graphene (FLG), là một dãy các lớp cac-bon được biết đến trước đây với tên gọi là graphite. Trong khi, graphene và graphite rất khác nhau về tính chất điện và là nguyên nhân chính dẫn đến những nghiên cứu về graphene.
Lỗi này cũng đã được chính Geim và các cộng sự sửa vào năm 2005. Nhưng giải Nobel lại trao cho thành quả thu được từ năm 2004!
Một vấn đề khác là việc Philip Kim ở Đại học Columbia tại New York không được trao giải Nobel cùng với hai tác giả trên. Cùng thời điểm với nhóm ở Machester của Geim cho đăng những khám phá mới về những đo đạc tính chất điện tử trên Nature vào năm 2005, thì nhóm của Kim cũng thu được kết quả tương tự một cách độc lập. "Kim có đóng góp quan trọng và tôi sẽ rất hài lòng nếu được cùng chia giải với ông ấy," như chính tác giả của giải thưởng, Geim đã thừa nhận.
Cũng cần phải nói thêm rằng, graphene đã được tạo ra trước đó (trước năm 2004) và một số nhóm nghiên cứu đã hướng đến việc tạo ra các ứng dụng điện tử dựa trên vật liệu này. Do đó, đánh giá của Ủy ban Nobel, khám phá do Geim và Novoselov mang lại là một bất ngờ hoàn toàn là không thật sự chính xác.
Ủy ban trao giải Nobel cũng đã nhìn nhận lại vấn đề. "Có một số chỗ chúng tôi cũng nghĩ là lỗi", như phát biểu của Chủ tịch ủy ban này Ingemar Lundström ngay sau đó.
Thới Ngọc Tuấn Quốc
