(YẾU TỐ) DI TRUYỀN CỦA BỆNH TÂM THẦN – THE GENETICS OF MENTAL ILLNESS
Một nỗ lực khác để hiểu và cuối cùng điều trị bệnh tâm thần liên quan đến việc truy tìm nguồn gốc di truyền của nó. Nhiều nỗ lực đã được thực hiện trong lĩnh vực này, với kết quả hỗn hợp, đáng thất vọng. Có bằng chứng đáng kể rằng tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực chạy trong các gia đình, nhưng nỗ lực tìm kiếm các gen chung cho tất cả những cá nhân này vẫn chưa thể được kết luận. Thỉnh thoảng các nhà khoa học đã theo dõi cây gia đình của một số cá nhân bị bệnh tâm thần và tìm thấy một gen phổ biến. Nhưng nỗ lực để khái quát kết quả này cho các gia đình khác thường thất bại. Tốt nhất, các nhà khoa học đã kết luận rằng các yếu tố môi trường cũng như sự kết hợp của một số gen là cần thiết để kích hoạt bệnh tâm thần. Tuy nhiên, nhìn chung mọi người đều chấp nhận rằng mỗi rối loạn có cơ sở di truyền riêng.
Tuy nhiên, vào năm 2012, một trong những nghiên cứu toàn diện nhất từng được thực hiện cho thấy trên thực tế có thể có một yếu tố di truyền phổ biến đối với bệnh tâm thần. Các nhà khoa học từ Trường Y Harvard và Bệnh viện Đa khoa Massachusetts đã phân tích sáu mươi nghìn người trên toàn thế giới và thấy rằng có một mối liên hệ di truyền giữa năm bệnh tâm thần lớn: tâm thần phân liệt schizophrenia, rối loạn lưỡng cực bipolar disorder, tự kỷ autism, trầm cảm nặng major depression và rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD attention deficit hyperactivity disorder). Chúng cùng nhau đại diện cho một phần đáng kể của tất cả các bệnh nhân tâm thần.
Sau khi phân tích toàn diện DNA của các đối tượng, các nhà khoa học phát hiện ra rằng (có) bốn gen làm tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần. Hai trong số chúng liên quan đến việc điều chỉnh các kênh/đường/ống dẫn canxi trong tế bào thần kinh. Canxi là một hóa chất thiết yếu liên quan đến việc xử lý các tín hiệu thần kinh. Tiến sĩ Jordan Smoller thuộc Đại học Y Harvard cho biết: "Những phát hiện về kênh canxi cho thấy có lẽ - và đó là một vấn đề lớn nếu - điều trị ảnh hưởng đến chức năng kênh canxi có thể có tác dụng trong một loạt các rối loạn." Đã có, thuốc chẹn kênh canxi (calcium channel blockers) đang được sử dụng để điều trị cho những người bị rối loạn lưỡng cực. Trong tương lai, những thuốc chẹn này cũng có thể được sử dụng để điều trị các bệnh tâm thần khác.
Kết quả mới này có thể giúp giải thích sự thật tò mò rằng khi bệnh tâm thần lưu hành trong một gia đình, các thành viên có thể biểu hiện các dạng rối loạn khác nhau. Ví dụ, nếu một người sinh đôi bị tâm thần phân liệt, thì người sinh đôi kia có thể có một rối loạn hoàn toàn khác, chẳng hạn như rối loạn lưỡng cực.
Vấn đề ở đây là mặc dù mỗi bệnh tâm thần có các yếu tố kích hoạt và gen riêng, nhưng cũng có thể có một luồng chung chạy qua chúng. Cô lập các yếu tố phổ biến trong số các bệnh này có thể cho chúng ta manh mối về loại thuốc nào có thể có hiệu quả nhất đối với chúng.
"Những gì chúng tôi đã xác định ở đây có lẽ chỉ là phần nổi của tảng băng trôi", Tiến sĩ Smoller nói. "Khi những nghiên cứu này phát triển, chúng tôi hy vọng sẽ tìm thấy các gen bổ sung có thể trùng lặp." Nếu nhiều gen được tìm thấy trong số năm rối loạn này, nó có thể mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới đối với bệnh tâm thần.
Nếu các gen phổ biến hơn được tìm thấy, điều đó có nghĩa là liệu pháp gen có thể sửa chữa thiệt hại do các gen bị lỗi. Hoặc nó có thể làm nổi lên các loại thuốc mới có thể điều trị bệnh ở cấp độ thần kinh.
CON ĐƯỜNG TƯƠNG LAI
Vì vậy, hiện tại, không có cách chữa trị cho bệnh nhân mắc bệnh tâm thần. Trong lịch sử, các bác sĩ đã bất lực trong việc điều trị chúng. Nhưng y học hiện đại đã cho chúng ta nhiều khả năng và phương pháp trị liệu mới để giải quyết vấn đề cổ xưa này. Chỉ một vài trong số chúng bao gồm:
1. tìm kiếm chất dẫn truyền thần kinh mới và các loại thuốc mới điều chỉnh tín hiệu của tế bào thần kinh.
2. xác định vị trí các gen liên quan đến bệnh tâm thần khác nhau và có lẽ sử dụng liệu pháp gen.
3. sử dụng kích thích não sâu để làm giảm hoặc tăng hoạt động thần kinh ở một số khu vực nhất định.
4. sử dụng EEG, MRI, MEG và TES để hiểu chính xác cách não bị trục trặc.
5. và trong chương mục về kỹ thuật đảo ngược bộ não, chúng ta sẽ khám phá một con đường đầy hứa hẹn khác, chụp ảnh toàn bộ não và tất cả các con đường thần kinh của nó. Điều này cuối cùng có thể làm sáng tỏ bí ẩn của các bệnh tâm thần.
Nhưng để hiểu được nhiều loại bệnh tâm thần, một số nhà khoa học tin rằng bệnh tâm thần có thể được nhóm lại thành ít nhất hai nhóm chính, mỗi nhóm đòi hỏi một cách tiếp cận khác nhau:
1. rối loạn tâm thần liên quan đến chân thương não
2. rối loạn tâm thần được kích hoạt bởi hệ thống đường/dây điện không chính xác trong não
Loại thứ nhất bao gồm Parkinson, động kinh, Alzheimer và một loạt các rối loạn gây ra bởi đột quỵ và khối u, trong đó mô não thực sự bị tổn thương hoặc trục trặc. Trong trường hợp của bệnh Parkinson và động kinh, có những tế bào thần kinh trong một khu vực chính xác của não hoạt động quá mức. Với Alzheimer, sự tích tụ mảng bám amyloid phá hủy mô não, bao gồm cả đồi hải mã hippocampus. Trong đột quỵ và khối u, một số phần của não bị im lặng, gây ra nhiều vấn đề về hành vi. Mỗi rối loạn này phải được điều trị khác nhau, vì mỗi tổn thương là khác nhau. Parkinson và động kinh có thể yêu cầu các đầu dò làm im lặng các khu vực hoạt động quá mức, trong khi thiệt hại từ bệnh Alzheimer, đột quỵ và khối u thường không thể chữa được.
Trong tương lai, sẽ có những tiến bộ trong phương pháp để đối phó với những phần bị tổn thương này của não bên cạnh sự kích thích não sâu và từ trường. Một ngày kia tế bào gốc có thể thay thế mô não đã bị hư hại. Hoặc có lẽ thay thế nhân tạo có thể được tìm thấy để bù đắp cho các khu vực bị thương bằng cách sử dụng máy tính. Trong trường hợp này, các mô bị thương được loại bỏ hoặc thay thế, bằng phương pháp hữu cơ hoặc điện.
Loại thứ hai liên quan đến rối loạn gây ra bởi một bộ não có lỗi trong việc bị cuộn lại (miswiring of the brain). Các rối loạn như tâm thần phân liệt schizophrenia, rối loạn ám ảnh cưỡng bức OCD, trầm cảm và rối loạn lưỡng cực có thể thuộc loại này. Mỗi vùng trong não có thể tương đối khỏe mạnh và nguyên vẹn, nhưng một hoặc nhiều trong số chúng có thể bị cuộn lại sai lệch, khiến các thông điệp được xử lý không chính xác. Thể loại này rất khó điều trị, vì hệ thống dây điện của não (wiring of the brain) không được hiểu rõ. Cho đến nay, cách chính để đối phó với các rối loạn này là thông qua các loại thuốc, thứ mà nó ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh, nhưng vẫn còn rất nhiều hên xui may rủi có (hit or miss) liên quan ở đây.
Nhưng có một trạng thái ý thức thay đổi khác đã cho chúng ta cái nhìn sâu sắc mới về tâm trí làm việc. Nó cũng đã cung cấp những quan điểm mới về cách thức hoạt động của bộ não và những gì có thể xảy ra nếu có rối loạn. Đây là lĩnh vực của AI, trí tuệ nhân tạo. Mặc dù nó vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, nhưng nó đã mở ra những hiểu biết sâu sắc về quá trình suy nghĩ và thậm chí đã đào sâu sự hiểu biết của chúng ta về ý thức của con người. Vì vậy, các câu hỏi là: Ý thức silicon có thể đạt được? Nếu vậy, nó có thể khác với ý thức của con người như thế nào? Và nó sẽ cố gắng một ngày để kiểm soát chúng ta?
Không, tôi không quan tâm đến việc phát triển một bộ não mạnh mẽ. Tất cả tôi chỉ là một bộ não tầm thường, giống như Chủ tịch của Công ty Điện thoại và Điện báo Hoa Kỳ.
__ALAN TURING
10. TÂM TRÍ NHÂN TẠO VÀ Ý THỨC SILICON
Vào tháng 2 năm 2011, lịch sử đã được thực hiện.
Một máy tính IBM có tên Watson đã làm điều mà nhiều nhà phê bình nghĩ là không thể: nó đã đánh bại hai thí sinh trong một chương trình trò chơi truyền hình có tên là Jeopardy! Hàng triệu khán giả đã dán mắt vào màn hình khi Watson tiêu diệt một cách có phương pháp các đối thủ của mình trên truyền hình quốc gia, trả lời các câu hỏi khiến các thí sinh ganh đua phải bó tay, và nhờ đó nhận được giải thưởng trị giá 1 triệu đô la.
IBM đã thiết lập ra tất cả các trạm dừng trong việc lắp ráp một cỗ máy với lượng mãnh lực tính toán thực sự hoành tráng. Watson có thể xử lý dữ liệu với tốc độ đáng kinh ngạc là năm trăm gigabyte mỗi giây (hoặc tương đương với một triệu cuốn sách mỗi giây) với mười sáu nghìn tỷ byte bộ nhớ RAM ( Random Access Memory). Nó cũng có quyền truy cập vào hai trăm triệu trang tài liệu trong bộ nhớ của mình, bao gồm toàn bộ kho kiến thức trong Wikipedia. Watson sau đó có thể phân tích hàng núi thông tin này trên truyền hình trực tiếp.
Watson chỉ là thế hệ mới nhất của "hệ thống chuyên gia", các chương trình phần mềm sử dụng logic chính thức để truy cập lượng lớn thông tin chuyên ngành. (Khi bạn nói chuyện điện thoại với một máy cung cấp cho bạn một menu các lựa chọn, đây là một hệ thống chuyên gia nguyên thủy.) Hệ thống chuyên gia sẽ tiếp tục phát triển làm cho cuộc sống của chúng ta thuận tiện và hiệu quả hơn.
Ví dụ, các kỹ sư hiện đang làm việc để tạo ra một "robo-doc", robot bác sỹ, sẽ xuất hiện trên đồng hồ đeo tay hoặc màn hình treo tường của bạn và cung cấp cho bạn lời khuyên y tế cơ bản với độ chính xác 99% gần như miễn phí. Bạn sẽ nói với nó về các triệu chứng của bạn và nó sẽ truy cập vào các ngân hàng dữ liệu của các trung tâm y tế hàng đầu thế giới để biết thông tin khoa học mới nhất. Điều này sẽ làm giảm các chuyến thăm bác sĩ không cần thiết, loại bỏ các báo động sai lầm tốn kém và làm cho việc trò chuyện chuyên môn với bác sĩ trở nên dễ dàng.
Cuối cùng chúng ta có thể có các luật sư robot có thể trả lời tất cả các câu hỏi pháp lý phổ biến, hoặc một thư ký robo có thể lên kế hoạch cho các kỳ nghỉ, chuyến đi và bữa tối. (Tất nhiên, đối với các dịch vụ chuyên ngành cần tư vấn chuyên nghiệp, bạn vẫn cần gặp bác sĩ, luật sư thực sự, v.v., nhưng đối với lời khuyên thông thường, hàng ngày, các chương trình này sẽ là đủ.)
Ngoài ra, các nhà khoa học đã tạo ra "chat-bot" có thể bắt chước các cuộc hội thoại thông thường. Người bình thường có thể biết hàng chục ngàn từ. Đọc báo có thể cần khoảng hai nghìn từ trở lên, nhưng một cuộc trò chuyện thông thường thường chỉ liên quan đến vài trăm. Robot có thể được lập trình để trò chuyện với vốn từ vựng hạn chế này (miễn là cuộc hội thoại được giới hạn trong một số chủ đề được xác định rõ).
TRUYỀN THÔNG CƯỜNG ĐIỆU HÓA – KỶ NGUYÊN CÁC ROBOT ĐANG ĐẾN
Ngay sau khi Watson giành chiến thắng trong cuộc thi đó, một số học giả đã đưa tay bóp trán, kêu than rằng về ngày mà máy móc sẽ tiếp quản con người. Ken Jennings, một trong những thí sinh bị Watson đánh bại, đã nhận xét với báo chí: "Tôi là một trong số những người chào đón các lãnh chúa mới bằng máy móc của chúng ta." Các học giả hỏi, nếu Watson có thể đánh bại các thí sinh tham gia chương trình trò chơi dày dạn trong một cuộc thi đối đầu giữa con người và máy, thì cơ hội nào cho những người còn lại trong chúng ta (nếu) phải đứng trước máy móc? Nửa đùa nửa thật, Jennings nói, "Brad [thí sinh khác] và tôi là những công nhân đầu tiên trong ngành công nghiệp tri thức bị loại bỏ bởi thế hệ máy móc 'suy nghĩ' mới."
Tuy nhiên, các nhà bình luận đã quên đề cập rằng bạn không thể đến gặp Watson và chúc mừng vì đã chiến thắng. Bạn không thể vỗ nó vào lưng nó, hoặc chia vui bằng bánh mì nướng champagne với nó. Nó không biết điều đó có nghĩa gì, và trên thực tế Watson hoàn toàn không biết rằng nó đã chiến thắng. Bỏ qua mọi sự cường điệu, sự thật là Watson là một cỗ máy tính toán kĩ thuật tinh vi, có thể tính toán kĩ thuật số (hoặc tìm kiếm tệp dữ liệu) nhanh hơn hàng tỷ lần so với não người, nhưng nó hoàn toàn thiếu nhận thức về bản thân (self-awareness) hoặc lẽ thường (common senses).
Một mặt, sự tiến bộ trong trí tuệ nhân tạo đã rất đáng kinh ngạc, đặc biệt là trong lĩnh vực sức mạnh tính toán thô. Một số người từ năm 1900, xem các tính toán được thực hiện bởi máy tính ngày nay, sẽ có thể coi những chiếc máy này là phép màu. Nhưng theo một nghĩa khác, tiến bộ đã chậm một cách khó khăn trong việc chế tạo những cỗ máy có thể tự suy nghĩ (tức là, máy tự động thực sự, không có bậc thầy bù nhìn, bộ điều khiển với cần điều khiển hoặc ai đó có bảng điều khiển từ xa). Robot hoàn toàn không biết rằng chúng là robot.
Với thực tế là sức mạnh máy tính đã tăng gấp đôi cứ sau hai năm trong năm mươi năm qua theo luật Moore, một số người cho rằng đây chỉ là vấn đề thời gian trước khi máy móc có được sự tự nhận thức đối nghịch với trí thông minh của con người. Không ai biết điều này sẽ xảy ra khi nào, nhưng loài người nên chuẩn bị cho thời điểm khi ý thức máy móc rời khỏi phòng thí nghiệm và bước vào thế giới thực. Cách chúng ta đối phó với ý thức robot có thể quyết định tương lai của loài người.
NHỮNG CHU KỲ THỊNH/BOM VÀ SUY/BUST TRONG AI
Thật khó để báo trước số phận của AI, vì nó đã trải qua ba chu kỳ bùng nổ/bom và phá sản/bust. Trở lại những năm 1950, dường như những người giúp việc và quản gia cơ khí chỉ đi lại loanh quanh trong góc nhà – xưởng. Máy móc đã được chế tạo có thể chơi cờ đam và giải quyết các vấn đề về tính toán Algebra hay thường gọi là đại số (tên này không rõ bản chất của Môn này – đọc thêm sách về Toán sẽ rõ). Cánh tay robot được phát triển có thể nhận biết và nhặt các khối. Tại Đại học Stanford, một robot được chế tạo có tên Shakey – về cơ bản là một máy tính ngồi trên các bánh xe có camera – có thể tự đi lang thang quanh phòng, tránh chướng ngại vật.
Những bài báo nghẹt thở đã sớm được đăng trên các tạp chí khoa học báo trước sự xuất hiện của người bạn robot. Một số dự đoán là quá bảo thủ. Năm 1949, Popular Mechanics tuyên bố rằng "trong tương lai, máy tính sẽ nặng không quá 1,5 tấn". Nhưng những người khác rất lạc quan khi tuyên bố rằng ngày của robot đã gần kề. Shakey một ngày nào đó sẽ trở thành một người giúp việc cơ khí hoặc quản gia sẽ hút thảm của chúng ta và mở cửa ra vào. Những bộ phim như Năm 2001: Một Cuộc Phiêu Lưu Không Gian đã thuyết phục chúng ta rằng robot sẽ sớm điều khiển các tàu tên lửa của chúng ta tới Sao Mộc và trò chuyện với các phi hành gia của chúng ta. Năm 1965, Tiến sĩ Herbert Simon, một trong những người sáng lập AI, đã nói thẳng: "Máy móc sẽ có khả năng, trong vòng 20 năm, làm bất kỳ công việc nào mà một con người có thể làm." Hai năm sau, một người sáng lập AI khác, Tiến sĩ Marvin Minsky, nói rằng "trong một thế hệ ... vấn đề tạo ra 'trí tuệ nhân tạo' với những thứ có tính chất quan trọng sẽ được giải quyết."
Nhưng tất cả sự lạc quan không giới hạn này đã sụp đổ trong những năm 1970. Máy chơi cờ đam chỉ có thể chơi cờ đam, không có gì hơn. Cánh tay cơ khí có thể nhặt các khối, nhưng không có gì khác. Chúng giống như những con ngựa con một mánh. Các robot tiên tiến nhất đã mất hàng giờ chỉ để đi ngang qua một căn phòng. Shakey, được đặt trong một môi trường không quen thuộc, sẽ dễ dàng bị lạc. Và các nhà khoa học chẳng có nơi nào để có thể cận hiểu được về ý thức. Vào năm 1974, AI đã chịu một cú sốc lớn khi cả chính phủ Mỹ và Anh đều che đậy đáng kể tài trợ trong lĩnh vực này.
Nhưng khi sức mạnh máy tính tăng lên đều đặn vào những năm 1980, một cơn sốt vàng mới đã xảy ra trong AI, được thúc đẩy chủ yếu bởi các nhà hoạch định Lầu Năm Góc với hy vọng đưa binh lính robot lên chiến trường. Tài trợ cho AI đạt một tỷ đô la vào năm 1985, với hàng trăm triệu đô la chi cho các dự án như Xe tải thông minh, được cho là một chiếc xe tải thông minh, tự hành có thể xâm nhập vào khu vực của kẻ thù, tự do thám, thực hiện các nhiệm vụ (như giải cứu tù nhân), và sau đó trở lại lãnh thổ cách an toàn. Thật không may, điều duy nhất mà Xe tải thông minh đã làm là bị lạc. Những thất bại có thể nhìn thấy của các dự án tốn kém này đã tạo ra một mùa đông AI khác vào những năm 1990.
Paul Abrahams, nhận xét về những năm tháng ở MIT khi còn là sinh viên tốt nghiệp, đã nói: "Cứ như thể một nhóm người đã đề xuất xây một tòa tháp lên mặt trăng. Mỗi năm, họ tự hào về tòa tháp cao hơn bao nhiêu so với năm trước. Vấn đề duy nhất là mặt trăng vẫn chẳng thể gần hơn chút nào. "
Nhưng bây giờ, với sự tiến bộ không ngừng của sức mạnh máy tính, một sự phục hưng AI mới đã bắt đầu, và tiến trình chậm nhưng đáng kể đã được thực hiện. Năm 1997, máy tính Deep Blue của IBM đã đánh bại nhà vô địch cờ vua thế giới Garry Kasparov. Vào năm 2005, một chiếc xe robot từ Stanford đã giành chiến thắng trong DARPA Grand Challenge cho một chiếc xe không người lái. Các cột mốc tiếp tục đạt được.
Câu hỏi này vẫn còn để đấy: Là lần thử thứ ba cho sự quyến rũ kia ư?
Các nhà khoa học bây giờ nhận ra rằng họ đánh giá rất thấp vấn đề, bởi vì hầu hết suy nghĩ của con người thực sự là tiềm thức subconscious. Trên thực tế, phần ý thức conscious trong suy nghĩ của chúng ta chỉ đại diện cho phần nhỏ nhất trong các tính toán của chúng ta.
Tiến sĩ Steven Pinker nói: "Tôi sẽ trả nhiều tiền cho một robot sẽ dọn bát đĩa hoặc chạy việc vặt đơn giản, nhưng tôi không thể, bởi vì tất cả những vấn đề nhỏ mà bạn cần giải quyết để chế tạo robot với điều đó, như nhận ra các vật thể, lý luận về thế giới và kiểm soát tay chân, là những vấn đề kỹ thuật chưa được giải quyết."
Mặc dù các bộ phim Hollywood nói với chúng ta rằng những robot Terminator đáng sợ có thể ở ngay gần đó, nhưng nhiệm vụ tạo ra một tâm trí nhân tạo (artificial mind) đã khó khăn hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. Tôi đã từng hỏi Tiến sĩ Minsky khi nào máy móc sẽ bằng nhau và thậm chí có thể vượt qua trí thông minh của con người. Anh ấy nói rằng anh ấy tự tin điều này sẽ xảy ra nhưng anh ấy không đưa ra dự đoán về ngày nữa. Với lịch sử tàu lượn siêu tốc của AI, có lẽ đây là cách tiếp cận khôn ngoan nhất, để vạch ra tương lai của AI mà không đặt ra thời gian biểu cụ thể.
NHẬN DẠNG MẪU VÀ Ý THỨC CHUNG (HAY LẼ THƯỜNG)
PATTERN RECOGNITION AND COMMON SENSE
Có ít nhất hai vấn đề cơ bản khi đương đầu với AI: nhận dạng mẫu và lẽ thường.
Robot tốt nhất của chúng ta hầu như không thể nhận ra các vật thể đơn giản như một chiếc cốc hoặc một quả bóng. Mắt robot có thể nhìn thấy chi tiết tốt hơn mắt tự nhiên, nhưng não robot không thể nhận ra những gì nó đang nhìn thấy. Nếu bạn đặt một con robot trên một con phố xa lạ, đông đúc, nó sẽ nhanh chóng bị mất phương hướng và bị lạc. Nhận dạng mẫu (ví dụ: xác định đối tượng) đã tiến triển chậm hơn nhiều so với ước tính trước đây vì vấn đề này.
Khi robot đi vào phòng, nó phải thực hiện hàng nghìn tỷ phép tính, bóc tách chi tiết các vật thể mà nó nhìn thấy thành pixel, đường thẳng, hình tròn, hình vuông và hình tam giác, sau đó cố gắng tạo ra một liên đới với hàng ngàn hình ảnh được lưu trong bộ nhớ của nó . Ví dụ, robot xem một chiếc ghế như một cái gì đó hổ lốn đầy lạ lẫm (hodgepodge) của các đường và dấu chấm, nhưng chúng không thể dễ dàng xác định bản chất của khái niệm được hình ảnh hóa và được gọi là "ghế". Ngay cả khi robot có thể liên đới hay ghép thành công một vật thể với hình ảnh trong cơ sở dữ liệu của nó, một vòng quay nhẹ (giống như một chiếc ghế bị đập xuống sàn) hoặc thay đổi góc nhìn (nhìn chiếc ghế từ một góc khác) sẽ làm bối rối robot . Bộ não của chúng ta, tuy nhiên, tự động đưa các quan điểm và biến thể khác nhau vào việc giải thích (khái niệm). Bộ não của chúng ta đang vô thức thực hiện hàng nghìn tỷ phép tính, nhưng quá trình này dường như rất dễ dàng đối với chúng ta.
Robot cũng có một vấn đề với lẽ thường. Chúng không hiểu những sự thật đơn giản về thế giới vật lý và sinh học. Không có một phương trình nào có thể xác nhận một cái gì đó là hiển nhiên (đối với con người chúng ta) là "thời tiết oi bức thì không thoải mái" hoặc "các bà mẹ thì già hơn mấy cô con gái". Đã có một số tiến bộ trong việc dịch thông tin sắp xếp này thành logic toán học, nhưng để phân loại cái gọi là lẽ thường của một đứa trẻ bốn tuổi sẽ cần hàng trăm triệu dòng mã máy tính. Như Voltaire từng nói, "Lẽ thông thường thì lại không quá thông thường. Common sense is so not common."
Ví dụ: một trong những robot tiên tiến nhất của chúng ta được gọi là ASIMO, được chế tạo tại Nhật Bản (nơi 30% tất cả các robot công nghiệp được sản xuất) bởi Tập đoàn Honda. Robot tuyệt vời này, có kích thước tương đương một cậu bé, có thể đi bộ, chạy, leo cầu thang, nói các ngôn ngữ khác nhau và nhảy (thực tế tốt hơn nhiều so với tôi). Tôi đã tương tác với ASIMO trên TV nhiều lần và rất ấn tượng bởi khả năng của nó.
Tuy nhiên, tôi đã gặp riêng với những người tạo ra ASIMO và hỏi họ câu hỏi quan trọng này: ASIMO thông minh đến mức nào, nếu chúng ta so sánh nó với một con vật? Họ thừa nhận với tôi rằng nó có trí thông minh của một con bọ. Tất cả việc đi bộ và nói chuyện chủ yếu là dành cho báo chí. Vấn đề là ASIMO, nói chung, là một máy ghi âm lớn. Nó chỉ có một danh sách khiêm tốn về các chức năng thực sự tự chủ, vì vậy hầu như mọi lời nói hay chuyển động đều phải được viết cẩn thận trước thời hạn. Ví dụ, mất khoảng ba giờ để quay một đoạn ngắn tôi tương tác với ASIMO, vì cử chỉ tay và chuyển động khác phải được lập trình bởi một nhóm xử lý.
Nếu chúng ta xem xét điều này liên quan đến định nghĩa của chúng ta về ý thức con người, có vẻ như các robot hiện tại của chúng ta bị mắc kẹt ở mức độ rất nguyên thủy, chỉ đơn giản là cố gắng hiểu ý nghĩa của thế giới xã hội và vật chất bằng cách tìm hiểu các sự kiện cơ bản. Kết quả là, robot thậm chí không ở giai đoạn mà chúng có thể vẽ các mô phỏng thực tế về tương lai. Chẳng hạn, yêu cầu robot xây dựng kế hoạch cướp ngân hàng, giả định rằng robot biết tất cả các nguyên tắc cơ bản về ngân hàng, chẳng hạn như nơi cất giữ tiền, hệ thống an ninh được đặt ở đâu, và cảnh sát và người ngoài cuộc sẽ thế nào phản ứng với tình hình kia. Một số điều này có thể được lập trình, nhưng có hàng trăm sắc thái tế nhị (nuances) mà tâm trí con người tự nhiên hiểu được nhưng robot thì không.
Trường hợp robot xuất sắc mô phỏng tương lai chỉ trong một lĩnh vực chính xác, chẳng hạn như chơi cờ, mô hình hóa thời tiết, truy tìm sự va chạm của các thiên hà, v.v. Vì luật cờ vua và trọng lực đã được biết đến trong nhiều thế kỷ, nên đó chỉ là vấn đề sức mạnh máy tính thô để mô phỏng tương lai của một trò chơi cờ vua hoặc hệ mặt trời.
Nỗ lực vượt ra khỏi cấp độ này bằng cách sử dụng vũ lực cũng đã gây bối rối. Một chương trình đầy tham vọng, được gọi là CYC, được thiết kế để giải quyết vấn đề quan trọng. CYC sẽ bao gồm hàng triệu dòng mã máy tính chứa tất cả thông tin về cảm thức chung hay thông lệ và kiến thức chung cần thiết để hiểu môi trường vật lý và xã hội của nó. Mặc dù CYC có thể xử lý hàng trăm ngàn sự kiện được phản ánh và hàng triệu tuyên bố, nhưng nó vẫn không thể tái tạo mức độ suy nghĩ của một con người ở độ tuổi lên bốn. Thật không may, sau một số thông cáo báo chí lạc quan, nỗ lực đã bị đình trệ. Nhiều lập trình viên của nó đã rời đi, các thời hạn cứ thế đến và đi, nhưng dự án vẫn tiếp tục.
BỘ NÃO LÀ MÁY TÍNH?
Chúng ta đã đi sai bước nào nhỉ? Trong năm mươi năm qua, các nhà khoa học làm việc trong AI đã cố gắng mô hình hóa bộ não bằng cách tuân theo sự tương tự với máy tính kỹ thuật số. Nhưng có lẽ điều này là quá đơn giản (và ngô nghê). Như Joseph Campbell từng nói, "Máy tính giống như các vị thần trong Cựu Ước, rất nhiều quy tắc và không có lòng thương xót." Nếu bạn loại bỏ một bộ chuyển đổi từ bộ vi xử lý Pentium, máy tính sẽ bị sập ngay lập tức. Nhưng bộ não con người có thể hoạt động khá tốt ngay cả khi thiếu một nửa.
Điều này là do bộ não hoàn toàn không phải là một máy tính kỹ thuật số, mà là một mạng lưới thần kinh rất tinh vi thuộc loại nào đó. Không giống như một máy tính kỹ thuật số có kiến trúc cố định (đầu ra, đầu ra và bộ xử lý), mạng nơ-ron là tập hợp các nơ-ron liên tục tự phục hồi và củng cố sau khi học một nhiệm vụ mới. Bộ não không có lập trình, không có hệ điều hành, không có Windows, không có bộ xử lý cantral. Thay vào đó, các mạng lưới thần kinh của nó song song cách ồ ạt, với một trăm tỷ nơ-ron bắn ra cùng một lúc để đạt được một mục tiêu duy nhất: học hỏi.
Trước vấn đề này, các nhà nghiên cứu AI đang bắt đầu xem xét lại "cách tiếp cận từ trên xuống top-down approach" mà họ đã bám theo trong năm mươi năm qua (ví dụ: đặt tất cả các quy tắc thông thường vào một chiếc đĩa CD). Bây giờ các nhà nghiên cứu AI đang đưa ra "cách tiếp cận từ dưới lên bottom-up approach" một cái nhìn thứ hai. Cách tiếp cận này cố gắng theo Mẹ Thiên Nhiên, điều đã tạo ra con người thông minh (chúng ta) thông qua quá trình tiến hóa, bắt đầu với những động vật đơn giản như sâu và cá và sau đó tạo ra những con phức tạp hơn. Mạng lưới thần kinh phải học một cách khó khăn, bằng cách va vào mọi thứ và phạm sai lầm.
Tiến sĩ Rodney Brooks, cựu giám đốc phòng thí nghiệm về AI của MIT danh tiếng vì thiết kế những con robot to lớn, và là đồng sáng lập của iRobot, đơn vị tạo ra những máy hút bụi tự động trong rất nhiều phòng khách hiện nay, đã giới thiệu một cách tiếp cận hoàn toàn mới cho AI. Thay cho việc thiết kế ra những chú robot to lớn, vụng về, thì tại sao không chế tạo những con robot thanh mảnh, nhỏ gọn, giống côn trùng mà phải học cách đi lại, giống như trong tự nhiên? Khi tôi phỏng vấn anh ta, anh ta nói với tôi rằng anh ta đã từng kinh ngạc trước con muỗi bộ não siêu nhỏ với rất ít tế bào thần kinh, nhưng vẫn có thể di chuyển khéo léo trong không gian tốt hơn bất kỳ máy bay robot nào. Anh đã chế tạo một loạt các robot đơn giản đáng chú ý, được gọi một cách trìu mến là “ giống côn trùng/insectoid" hay " bọ robot/bugbot", những thứ chạy khắp các tầng của MIT và có thể chạy vòng quanh hơn là các robot truyền thống. Mục tiêu là tạo ra các robot tuân theo phương pháp thử-và-sai của Mẹ thiên nhiên. Nói cách khác, những robot này học bằng cách va vào mọi thứ.
(Lúc đầu, có vẻ như điều này đòi hỏi rất nhiều lập trình. Tuy nhiên, điều trớ trêu là điều mà mạng lưới thần kinh thực hiện lại là tự điều chỉnh lại chính nó, bằng cách thay đổi sức mạnh của các con đường nhất định mỗi lần nó đưa ra một quyết định đúng đắn. Vì vậy, việc lập trình thì không có tác dụng gì cả; thay đổi mạng lưới là tất cả.)
Các nhà văn khoa học viễn tưởng đã từng hình dung rằng robot trên Sao Hỏa sẽ là trong những hình dạng con người tinh vi, đi lại và di chuyển giống như chúng ta, với chương trình phức tạp mang lại cho chúng trí thông minh của con người. Điều ngược lại đã xảy ra. Ngày nay, những đứa con cháu của phương pháp này – giống như kẻ lang thang trên Sao Hỏa Mars Curiosity rover – hiện đang đi vơ vẩn khắp nơi bề mặt Hành Tinh Đỏ. Chúng không được lập trình để đi bộ như một con người. Thay vào đó, chúng có trí thông minh của một con bọ, nhưng chúng làm khá tốt trong địa hình này. Những kẻ lang thang sao Hỏa có lập trình tương đối ít; thay vào đó, chúng học khi chúng va vào chướng ngại vật.
TƯƠNG LAI CỦA TÂM TRÍ - MICHIO KAKU
BẢN DỊCH CỦA ĐỖ BÁ HUY
<< Phần trước | Phần tiếp theo >>
