BẤT TỬ - IMMORTALITY
Những phương pháp này đã bị chỉ trích vì quá trình này không thực sự nhập-vào tính cách và ký ức thực sự của bạn. Một cách trung thực hơn để đưa tâm trí vào một cỗ máy là thông qua Dự án Connectome, vốn chúng ta đã thảo luận trong chương trước và tìm cách chép lại, nơ-ron tới nơ-ron, tất cả con đường tế bào của bộ não bạn. Tất cả các ký ức và tính cách của bạn đã được nhúng vào Bộ Kết Nối Não Connectome.
Tiến sĩ Sebastian Seung của Dự án Connectome lưu ý rằng một số người đã phải trả 100.000 đô la trở lên để bộ não của họ được đông lạnh trong nitơ lỏng. Một số loài động vật, như cá và ếch, có thể bị đông cứng trong một khối băng vào mùa đông nhưng vẫn hoàn toàn khỏe mạnh sau khi nước đóng băng trong máu của chúng. Do đó, máu của chúng vẫn ở dạng lỏng, mặc dù chúng được bọc trong băng cứng. Tuy nhiên, nồng độ glucose cao trong cơ thể con người có thể sẽ gây tử vong, dẫn đến, việc đóng băng não người trong nitơ lỏng là một sự theo đuổi mơ hồ (đáng ngờ) vì việc mở rộng các tinh thể băng sẽ phá vỡ thành tế bào từ bên trong (và cả khi tế bào não chết đi, các ion canxi ùa vào, khiến các tế bào não mở rộng cho đến khi cuối cùng chúng vỡ ra). Trong cả hai trường hợp, các tế bào não rất có thể sẽ không tồn tại trong quá trình đóng băng.
Thay vì đóng băng cơ thể và làm vỡ các tế bào, một quá trình đáng tin cậy hơn để đạt được sự bất tử có thể là hoàn thành bộ [kết nối não – connectome] của bạn. Trong trường hợp này, bác sĩ của bạn sẽ có tất cả các kết nối thần kinh của bạn trên một ổ cứng. Về cơ bản, linh hồn của bạn bây giờ sẽ ở trên một đĩa lưu trữ, giảm xuống cấp độ hay dạng thông tin cơ sở. Sau đó, tại một thời điểm trong tương lai, ai đó sẽ có thể hồi sinh bộ Connome của bạn và, trên nguyên tắc, sử dụng một bản sao hoặc một mớ bóng bán dẫn để đưa bạn trở lại cuộc sống.
Dự án Connectome, như chúng ta đã đề cập, vẫn còn lâu mới có thể ghi lại các kết nối thần kinh của con người. Nhưng như Tiến sĩ Seung nói, "Chúng ta có nên chế giễu những người tìm kiếm sự bất tử hiện đại, gọi họ là những kẻ ngốc không? Hay một ngày nào đó họ sẽ cười thầm trước những ngôi mộ của chúng ta?"
BỆNH TÂM THẦN VÀ SỰ BẤT TỬ
Tuy nhiên, sự bất tử có thể có nhược điểm của nó. Bộ não điện tử được chế tạo cho đến nay chỉ chứa các kết nối giữa vỏ não và đồi thị. Bộ não đảo ngược, thiếu một cơ thể, có thể bắt đầu bị cô lập cảm giác và thậm chí có dấu hiệu của bệnh tâm thần, như các tù nhân làm khi họ bị giam cầm trong cô độc. Có lẽ cái giá của việc tạo ra một bộ não đảo ngược, bất tử là sự điên rồ.
Các đối tượng được đặt trong các phòng cách ly, nơi họ bị tước đoạt mọi liên hệ với thế giới bên ngoài, cuối cùng bị ảo giác. Năm 2008, BBC-TV đã phát sóng một chương trình khoa học có tên Total Isolation – Cách ly Hoàn toàn, trong đó họ theo dõi sáu tình nguyện viên khi họ được đặt trong hầm ngầm hạt nhân, một mình và trong bóng tối hoàn toàn. Chỉ sau hai ngày, ba trong số các tình nguyện viên bắt đầu nhìn thấy và nghe thấy các thứ – nào là rắn, xe hơi, ngựa vằn và hàu. Sau khi được thả ra, các bác sĩ phát hiện ra rằng tất cả họ đều bị suy thoái tinh thần. Bộ nhớ của một đối tượng bị giảm 36%. Người ta có thể tưởng tượng rằng, nếu điều này diễn ra sau một vài tuần hoặc vài tháng, hầu hết trong số họ có thể phát điên.
Để duy trì sự tỉnh táo của bộ não được thiết kế ngược, có thể cần kết nối nó với các cảm biến nhận tín hiệu từ môi trường để có thể nhìn và cảm nhận cảm giác từ thế giới bên ngoài. Nhưng sau đó, một vấn đề khác lại nảy sinh: nó có thể cảm thấy rằng đó là một bất thường kì quái, một con chuột lang khoa học chậm chạm khó sống trong sự thương xót của một thí nghiệm. Bởi vì bộ não này có cùng trí nhớ và tính cách như con người ban đầu, nó sẽ khao khát sự tiếp xúc của con người. Chưa hết, ẩn giấu bên trong ký ức của một số siêu máy tính, với một rừng điện cực rùng rợn bên ngoài, bộ não được thiết kế ngược sẽ gây phản cảm với bất kỳ con người nào. Liên kết với nó sẽ là không thể.
Bạn bè của nó sẽ quay đi.
NGUYÊN TẮC THƯỢNG CỔ - THE CAVEMAN PRINCIPLE
Tại thời điểm này, những gì tôi gọi là Nguyên tắc Thượng cổ bắt đầu nhảy vào cuộc chơi. Tại sao rất nhiều dự đoán hợp lý thất bại? Và tại sao một người nào đó không muốn sống mãi trong máy tính?
Nguyên tắc Thượng cổ là thế này: được đưa ra lựa chọn giữa công-nghệ-cao hoặc cảm-chạm-cao (high-tech hay high-touch), chúng ta lựa chọn cảm-chạm-cao cho mỗi lần có cơ hội. Ví dụ: nếu chúng ta được lựa chọn giữa các vé để xem nhạc sĩ yêu thích của chúng ta diễn trực tiếp hay nghe CD của cùng một nhạc sĩ ấy trong buổi hòa nhạc, chúng ta sẽ chọn cái nào? Hoặc nếu chúng ta được lựa chọn giữa các vé tham quan Taj Mahal hoặc là chỉ nhìn thấy một bức tranh đẹp về nó, chúng ta sẽ thích cái nào hơn? Nhiều khả năng là buổi hòa nhạc trực tiếp và chiếc vé máy bay.
Điều này là do chúng ta đã thừa hưởng ý thức của tổ tiên giống-vượn-khỉ chúng ta. Một số tính cách hay phẩm chất cơ bản của chúng ta có lẽ đã không thay đổi nhiều trong một trăm ngàn năm qua, kể từ khi con người hiện đại đầu tiên xuất hiện ở Châu Phi. Một phần lớn ý thức của chúng ta được dành cho việc tìm kiếm sự tốt đẹp (goodthings) và cố gắng gây ấn tượng với các thành viên khác giới và các đồng nghiệp của chúng ta. Điều này được gắn chặt vào bộ não của chúng ta.
Nhiều khả năng, với ý thức cơ bản và khỉ-tính, chúng ta sẽ hợp nhất với máy tính chỉ khi điều này nâng cao nhưng không hoàn toàn thay thế cơ thể ngày nay của chúng ta.
Nguyên tắc Caveman có lẽ lý giải tại sao một số dự đoán hợp lý về các dự đoán tương lai về viễn cảnh cụ thể nào đó không bao giờ thành hiện thực, chẳng hạn như "văn phòng không giấy tờ - the paperless office". Máy tính được cho là trục xuất giấy má ra khỏi văn phòng; trớ trêu thay, máy tính thực sự đã tạo ra nhiều giấy hơn. Điều này là do chúng ta xuất thân từ những gã thợ săn nên vẫn luôn cần "bằng chứng giết người" (tức là, chúng ta tin tưởng bằng chứng cụ thể, không phải các điện tử phù du nhảy múa trên màn hình máy tính, thứ sẽ biến mất ngay khi bạn tắt nó). Tương tự như vậy, "thành phố không người", nơi mọi người sẽ sử dụng thực tế ảo [virtual reality] để đi đến các cuộc họp thay vì phải trực tiếp đi lại, có thể không bao giờ thành hiện thực. Việc-di-chuyển tới thành phố là tồi tệ hơn bao giờ hết. Tại sao? Bởi vì chúng ta là động vật xã hội thích gắn kết với người khác. Hội nghị truyền hình, mặc dù hữu ích, không thể thu được toàn bộ thông tin tinh tế được cung cấp qua ngôn ngữ cơ thể. Một ông chủ, chẳng hạn, có thể muốn tìm ra những vấn đề trong đội ngũ nhân viên của mình và do đó muốn thấy họ vặn vẹo và đổ mồ hôi trong khi thẩm vấn. Bạn chỉ có thể làm điều này cách trực tiếp giữa người với người thôi.
CAVEMAN, NGƯỜI THƯỢNG CỔ VÀ KHOA HỌC THẦN KINH
Khi tôi còn là một đứa trẻ, tôi đã đọc Bộ Ba Nền Tảng của Isaac Asimov và chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi nó. Đầu tiên, nó buộc tôi phải đặt một câu hỏi đơn giản: công nghệ sẽ trông như thế nào trong năm mươi nghìn năm trong tương lai, khi chúng ta có một đế chế cấp thiên hà? Tôi cũng không thể không tự hỏi trong suốt cuốn tiểu thuyết, Tại sao con người lại nhìn và hành động vẫn giống như bây giờ? Tôi nghĩ rằng chắc chắn hàng ngàn năm tới con người trong tương lai nên có cơ thể người-máy (cyborg) với những khả năng siêu phàm. Họ nên từ bỏ hình dạng con người yếu đuối của họ trước đó hàng thiên niên kỷ.
Tôi đã đưa ra hai câu trả lời. Đầu tiên, Asimov muốn thu hút một khán giả trẻ sẵn sàng mua cuốn sách của mình, vì vậy ông ta phải tạo ra những nhân vật mà những người đó có thể nhận ra, bao gồm tất cả lầm lỗi của họ. Thứ hai, có lẽ mọi người trong tương lai sẽ có tùy chọn để có cơ thể siêu sức mạnh nhưng thích nhìn bình thường ở hầu hết khoảng thời gian. Điều này có thể là do tâm trí của họ không thay đổi kể từ khi con người lần đầu tiên xuất hiện trong rừng, và vì vậy sự chấp nhận từ bạn bè và người khác giới vẫn quyết định họ trông như thế nào và họ muốn gì trong cuộc sống.
Vì vậy, bây giờ chúng ta hãy áp dụng Nguyên tắc Caveman cho khoa học thần kinh trong tương lai. Ở mức tối thiểu, điều đó có nghĩa là bất kỳ sự sửa đổi nào của hình dạng con người cơ bản sẽ phải gần như vô hình ở bên ngoài. Chúng ta không muốn giống người tị nạn trong một bộ phim khoa học viễn tưởng, với các điện cực treo lủng lẳng trên đầu. Cấy ghép não có thể chèn ký ức hoặc tăng trí thông minh của chúng ta sẽ chỉ được chấp nhận nếu công nghệ nano có thể tạo ra các cảm biến và đầu dò siêu nhỏ không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Trong tương lai, có thể tạo ra các sợi nano, có lẽ được làm từ các ống nano carbon có độ dày một phân tử, mỏng đến mức chúng có thể tiếp xúc với các tế bào thần kinh với độ chính xác phẫu thuật và vẫn không thay đổi ngoại hình của chúng ta, với khả năng tinh thần của chúng ta được tăng cường.
Trong khi đó, nếu chúng ta cần kết nối với siêu máy tính để tải lên thông tin, chúng ta không muốn bị buộc vào dây cáp cắm vào tủy sống, như trong phim Ma trận. Kết nối sẽ phải là không dây để chúng tôi có thể truy cập một lượng lớn sức mạnh máy tính chỉ bằng cách xác định vị trí máy chủ gần nhất.
Ngày nay chúng ta có cấy ốc tai điện tử và võng mạc nhân tạo, vốn có thể làm quà cho khả năng nghe và nhìn với bệnh nhân, nhưng trong tương lai, các giác quan của chúng ta sẽ được tăng cường bằng cách sử dụng công nghệ nano trong khi chúng ta bảo tồn hình dạng con người cơ bản. Chẳng hạn, chúng ta có thể có tùy chọn tăng cường cơ bắp, thông qua chỉnh sửa gen hoặc bộ xương ngoài exoskeletons. Có thể có một cửa hàng cơ thể người mà từ đó chúng ta có thể đặt hàng các bộ phận mới khi những cái cũ bị hao mòn, nhưng những thứ này và những cải tiến vật lý khác của cơ thể sẽ phải tránh đi việc chối bỏ hình dạng con người.
Một cách khác để sử dụng công nghệ này theo Nguyên tắc Thượng cổ là sử dụng nó như một lựa chọn, thay vì một lối sống vĩnh viễn. Người ta có thể muốn tùy chọn cắm vào công nghệ này và sau đó rút ra ngay sau đó. Các nhà khoa học có thể muốn tăng cường trí thông minh của họ để giải quyết một vấn đề đặc biệt khó khăn. Nhưng sau đó, họ sẽ có thể cởi mũ chụp hoặc phần được cấy ghép và đi về công việc thường nhật của họ. Theo cách này, chúng ta không bị bắt gặp trông giống như một học viên không gian đối với bạn bè của chúng ta. Vấn đề là không ai bắt bạn phải làm điều này. Chúng ta muốn có tùy chọn tận hưởng những lợi ích của công nghệ này mà không có nhược điểm là trông ngớ ngẩn.
Vì vậy, trong những thế kỷ tới, có khả năng cơ thể chúng ta sẽ trông rất giống với những người chúng ta sở hữu ngày nay, ngoại trừ việc chúng sẽ hoàn hảo và có sức mạnh tăng cường. Đó là một di tích của quá khứ khỉ-vượn của chúng ta, thứ mà ý thức của chúng ta bị chi phối bởi những ham muốn và ao ước cổ xưa.
Nhưng còn sự bất tử thì sao? Như chúng ta đã thấy, một bộ não được thiết kế ngược, với tất cả các tính cách kỳ quặc của người ban đầu (orginal person), cuối cùng sẽ phát điên nếu được đặt trong máy tính. Hơn nữa, việc kết nối bộ não này với các cảm biến bên ngoài để nó có thể cảm nhận được cảm giác từ môi trường của nó sẽ tạo ra một sự quái dị kỳ cục. Một giải pháp chia nhỏ thành phần cho vấn đề này là kết nối [bộ não được thiết kế ngược] với bộ xương ngoài exoskeleton. Nếu exoskeleton hoạt động như một người thay thế, thì bộ não được thiết kế ngược sẽ có thể tận hưởng những cảm giác như chạm và nhìn mà không có cái vẻ kỳ cục. Cuối cùng, exoskeleton sẽ kết nối không dây, để nó hoạt động như một con người nhưng được điều khiển bởi một bộ não được thiết kế ngược "sống" bên trong một máy tính.
[ Surrogate hay Người thay thế này] sẽ có những điều tốt nhất của cả hai thế giới. Là một exoskeleton, nó sẽ là hoàn hảo. Nó sẽ sở hữu siêu năng lực. Vì nó sẽ được kết nối không dây với bộ não được thiết kế ngược (được cài đặt) bên trong một máy tính lớn, nên nó cũng sẽ bất tử. Và cuối cùng, vì nó sẽ cảm nhận được môi trường và trông hấp dẫn như một con người thực sự, nên sẽ không có nhiều vấn đề khi tương tác với con người, nhiều người trong số chúng cũng có thể đã chọn phương sách này. Vì vậy, bộ kết nối não thực tế [actual connectome] sẽ nằm trong một siêu máy tính đứng yên, mặc dù ý thức của nó sẽ thể hiện trong một cơ thể thay thế hoàn hảo, di động.
Tất cả điều này sẽ đòi hỏi một mức độ công nghệ vượt xa mọi thứ có thể đạt được ngày hôm nay. Tuy nhiên, với những bước tiến bộ khoa học nhanh chóng, điều này có thể trở thành hiện thực vào cuối thế kỷ (21).
CHUYỂN TIẾP DẦN DẦN – GRADUAL TRANSFERENCE
Ngay bây giờ quá trình của [kỹ thuật đảo ngược] bao gồm chuyển-tiếp (transferring) thông tin trong não, từng neuron cho neuron. Bộ não phải được cắt thành những lát mỏng, vì quét MRI chưa đủ tinh nhạy tốt để xác định kiến trúc thần kinh chính xác của não sống. Vì vậy, cho đến khi điều đó có thể được thực hiện, nhược điểm rõ ràng của phương pháp này là bạn phải chết trước khi bạn có thể đảo ngược được thiết kế. Vì não bị thoái hóa nhanh chóng sau khi chết (do cắt lát ra), việc bảo quản của nó sẽ phải diễn ra ngay lập tức, điều này rất khó thực hiện.
Nhưng có thể có một cách để đạt được sự bất tử mà không phải chết trước. Ý tưởng này đã được tiên phong bởi Tiến sĩ Hans Moravec, cựu giám đốc Phòng thí nghiệm Trí tuệ nhân tạo tại Đại học Carnegie Mellon. Khi tôi phỏng vấn anh ta, anh ta nói với tôi rằng anh ta hình dung một thời gian trong tương lai xa khi chúng ta có thể đảo ngược bộ não cho một mục đích cụ thể: chuyển tâm trí vào một cơ-thể-máy-bất-tử (an immortal robotic body) ngay cả khi một người vẫn còn tỉnh táo. Nếu chúng ta có thể đảo ngược mọi kỹ thuật thần kinh của não, tại sao không tạo ra một bản sao làm từ bóng bán dẫn, sao chép chính xác các quá trình suy nghĩ của tâm trí? Theo cách này, bạn không phải chết để sống mãi mãi. Bạn có thể có ý thức trong suốt toàn bộ quá trình.
Anh nói với tôi rằng quá trình này sẽ phải được thực hiện theo các bước. Đầu tiên, bạn nằm trên cáng, bên cạnh một robot thiếu bộ não có ý thức (lacking a brain). Tiếp theo, một bác sĩ phẫu thuật robot trích xuất một vài tế bào thần kinh từ não của bạn, và sau đó sao chép các tế bào thần kinh này với một số bóng bán dẫn nằm trong robot. Dây kết nối bộ não của bạn với các bóng bán dẫn trong cái đầu trống của robot. Các tế bào thần kinh sau đó được bỏ đi và thay thế bằng mạch bóng bán dẫn. Vì não của bạn vẫn được kết nối với các bóng bán dẫn này thông qua dây dẫn, nó hoạt động bình thường và bạn hoàn toàn tỉnh táo trong quá trình này. Sau đó, siêu rô-bốt phẫu thuật sẽ loại bỏ ngày càng nhiều tế bào thần kinh khỏi não của bạn, mỗi lần sao chép những tế bào thần kinh này với bóng bán dẫn trong robot. Ở Khoảng giữa của cuộc đại phẫu, một nửa bộ não của bạn trống rỗng; nửa còn lại được nối với nhau bằng những cuộn dây của một bộ bóng bán dẫn lớn bên trong đầu robot. Cuối cùng, tất cả các tế bào thần kinh trong não của bạn đã bị loại bỏ, để lại một bộ não robot là bản sao chính xác của bộ não ban đầu của bạn, từ nơ-ron này tới nơ-ron khác.
Tuy nhiên, vào cuối quá trình này, bạn vươn mình lên từ chiếc cáng và thấy rằng cơ thể bạn được hình thành hoàn hảo. Bạn đỏm dáng và xinh đẹp vượt lên mọi những giấc mơ, với sức mạnh và khả năng siêu phàm. Như là một sự hoàn thiện vượt trôi, bạn cũng bất tử nữa. Bạn nhìn lại cơ thể phàm trần ban đầu của mình, vốn chỉ là một cái vỏ già nua không có tâm trí.
Công nghệ này, tất nhiên, vượt xa thời đại của chúng ta. Chúng ta không thể đảo ngược bộ não của con người, chứ đừng nói đến việc tạo ra một bản sao làm từ các bóng bán dẫn. (Một trong những lời chỉ trích chính của phương pháp này là một bộ não được bán dẫn hóa, có thể không nằm gọn trong hộp sọ. Trong thực tế, với kích thước của các thành phần điện tử, bộ não được bán dẫn có thể là kích thước của một siêu máy tính khổng lồ. Theo nghĩa này, đề xuất này bắt đầu giống với đề xuất trước đó, trong đó bộ não được thiết kế đảo ngược được lưu trữ trong một siêu máy tính khổng lồ, từ đó điều khiển một người thay thế. Nhưng ưu điểm lớn của phương pháp này là bạn không phải chết; bạn sẽ hoàn toàn tỉnh táo trong suốt quá trình.)
Cái đầu nơi thằng người ta vẫn đang xoay quanh việc suy ngẫm về những khả năng này. Tất cả chúng dường như phù hợp với các định luật vật lý, nhưng các rào cản công nghệ để đạt được chúng là thực sự ghê gớm, dữ dội. Tất cả những đề xuất để tải ý thức vào máy tính đòi hỏi một công nghệ tiến xa trong tương lai.
Nhưng có một đề xuất cuối cùng để đạt được sự bất tử mà không cần kỹ thuật đảo ngược bộ não. Nó chỉ đơn giản là một "nanobot" siêu nhỏ có thể điều khiển các nguyên tử riêng lẻ. Vậy tại sao không sống mãi trong cơ thể tự nhiên của bạn, nhưng với một "hiệu-chỉnh-tinh-gọn-vừa-vặn" theo định kỳ hòng làm cho nó, cơ thể kia, thành ra bất tử?
TƯƠNG LAI CỦA TÂM TRÍ - MICHIO KAKU
BẢN DỊCH CỦA ĐỖ BÁ HUY
