Thổ tinh

4
Thổ tinh và Vũ trụ phía ngoài

Khi phi thuyền Cassini-Huygens lướt qua quỹ đạo của sao Thổ - đi qua khe trống giữa vành F và vành G – nó hầu như tức thì bổ sung thêm thông tin cho cái ngày nay chúng ta biết về hành tinh trên. Các thiết bị và camera tiên tiến, độ nhạy cao, của phi thuyền bắt đầu gửi về những hình ảnh hết sức ấn tượng của hành tinh có vành mà trước đây chưa từng trông thấy.

Một phi thuyền rất đặc biệt

Sứ mệnh Cassini-Huygens khác với bất kì sứ mệnh nào từng phóng lên khỏi Trái đất, và phi thuyền mà nó sử dụng cũng khác. Thật ra, Cassini-Huygens là hai phi thuyền rời nhau, phóng lên vũ trụ bằng một tên lửa, mà được mang đến Thổ tinh cùng với nhau.

Cassini, dài 6,7 m, rộng 4 m, cân nặng 2215 kg chưa tính nhiên liệu, là tàu quỹ đạo. Nó được thiết kế để hoàn thành ít nhất 70 vòng quỹ đạo quanh sao Thổ và nhiều chuyến bay lướt qua các vành và các vệ tinh của hành tinh trong khoảng thời gian 4 năm hoặc lâu hơn. Trong những chuyến bay quỹ đạo này, nó sẽ nghiên cứu khí quyển của Thổ tinh, cấu trúc bên trong và từ quyển, phân tích chất liệu bên trong và xung quanh các vành, và nghiên cứu các vệ tinh, đặc biệt là Titan, Dione, Iapetus, và Rhea.

Cassini mang theo 12 thiết bị hết sức phức tạp, bao gồm 2 camera rất nhạy, vài loại phổ kế và máy ghi phổ để đo các loại ánh sáng khác nhau và các dạng năng lượng khác, và một thiết bị phân tích bụi vũ trụ. Thiết bị phân tích bụi thật ra sẽ thu gom các hạt từ vành E, với hi vọng xem các vành có chất liệu cấu tạo giống như các vệ tinh hay không. Điều này sẽ giúp chứng tỏ rằng các vành được hình thành từ sự phá hủy của các vệ tinh trước đó.

Sứ mệnh Cassini-Huygens là một dự án quốc tế. Nó là dự án tiêu tốn 3,26 tỉ USD của NASA, Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) và Cơ quan Vũ trụ Italy (ISA). NASA chế tạo và điều khiển tàu quỹ đạo Cassini. Tuy nhiên, chiếc ănten truyền thông đặc biệt của tàu quỹ đạo này, bộ phận giữ vai trò thiết yếu cho sự thành công của sứ mệnh, do phía Italy thực hiện. ESA chế tạo tàu thăm dò Huygens. Thông tin do sứ mệnh gửi về đã và đang được phân tích bởi hơn 250 nhà khoa học trên khắp thế giới.

Tàu thăm dò Huygens thì khác hẳn với Cassini. Nó nhỏ hơn nhiều – là một quả cầu đường kính chỉ vỏn vẹn 2, 7 và cân nặng 320 kg. Nó được thiết kế để tách khỏi phi thuyền Cassini và hạ cánh xuống bề mặt Titan, vệ tinh khổng lồ, bí ẩn của Thổ tinh. Không giống như Cassini, phi thuyền gửi thông tin về Trái đất trong hàng năm trời, nhiệm vụ của Huygens sẽ chỉ thực hiện trong vòng chưa tới ba giờ đồng hồ. Trong thời gian ngắn ngủi đó, Huygens phân tích khí quyển của Titan, nghiên cứu các nguồn năng lượng ảnh hưởng đến vệ tinh, và chụp những bức ảnh cận cảnh đầu tiên của bề mặt vệ tinh.

Để đạt được những mục tiêu này, Huygens được chế tạo với một bộ thiết bị khác hẳn với phi thuyền Cassini. Sáu thiết bị nó mang theo bao gồm các camera đặc biệt, các công cụ đo tỉ trọng và thành phần hóa học của khí quyển, một bộ thu gom aerosol khí quyển, và một gói thiết bị khoa học bề mặt để giúp các nhà khoa học tìm hiểu bề mặt của vệ tinh. Huygens sẽ thu gom tất cả các chất liệu và bằng chứng này trong thời gian vài giờ ngắn ngủi, rồi sau đó truyền mọi thứ mà nó thu lượm được về phi thuyền Cassini.

Để đạt được những mục tiêu đầy tham vọng này, trước tiên Huygens phải trụ vững khi hạ cánh xuống bề mặt Titan, nơi các nhà khoa học chưa bao giờ nhìn thấy và chẳng biết gì về nó. Khi các nhà khoa học trên Trái đất lo lắng chuẩn bị cho thời khắc khi Huygens bắt đầu phận sự của nó, họ cũng đang bận rộn phân tích vô số thông tin mới mà họ nhận được từ phi thuyền Cassini.

Ngay trước khi đi vào quỹ đạo Thổ tinh, Cassini-Huygens đã bổ sung cho cái các nhà khoa học biết về hành tinh trên và các vệ tinh của nó. Một chuyến bay gần qua vệ tinh nhỏ kì lạ Phoebe cho thấy nó rất khác với cái trước đây người ta vẫn nghĩ. Cái dường như là một vật thể rất tối thật ra lại rất sáng, và giờ thì người ta tin rằng Phoebe có một lượng băng đáng kể.

Không bao lâu sau khi đến Thổ tinh, Cassini-Huygens đã phát hiện ra ba vệ tinh mới, chúng sau này được đặt tên là Methone, Pallene, và Polydeuces. Cassini-Huygens còn nhìn thấy cái có lẽ là một số vệ tinh nhỏ bên trong các vành của Thổ tinh. Chỉ một trong số này, nay mang tên là Daphnis, được công nhận chính thức. Nó là vệ tinh duy nhất, ngoại trừ Pan, được tìm thấy rõ ràng bên trong các vành. Cassini-Huygens không phải là tàu quan sát duy nhất tìm thấy các vệ tinh mới. Các nhà thiên văn trên Trái đất, thường làm việc với các thông tin mới họ nhận được từ sứ mệnh trên, đã nhận ra ít nhất là 19 vệ tinh nhỏ phía ngoài trước đây không biết tới. Và mới đây Cassini-Huygens đã tìm thấy bằng chứng rằng một trong các vệ tinh chính của sao Thổ, Rhea, có thể còn có một hệ thống vành. Nếu như điều này hóa ra là đúng, thì Rhea là vệ tinh duy nhất trong Hệ Mặt trời được biết có một hệ thống vành của riêng nó.