Thổ tinh

thuvienvatly.com chia sẻ cùng các bạn bản dịch tập sách phổ biến khoa học vũ trụ của tác giả Terry Allan Hicks với tựa đề Thổ tinh. Tập sách mỏng chỉ với 65 trang, nhưng nội dung phong phú. Mời các bạn đón theo dõi.

Nội dung

Chương 1 Hành tinh có vành
Chương 2 Thổ tinh qua các thời đại

Chương 3 Cận cảnh Thổ tinh
Chương 4 Thổ tinh và Vũ trụ phía ngoài

Tham khảo nhanh về Thổ tinh
Thuật ngữ
Tài liệu tham khảo

Chương 1

Hành tinh có vành

Ngày 1 tháng 7 năm 2004, một phi thuyền đã tiếp cận Thổ tinh, thiên thể bí ẩn đã gây tò mò đối với loài người trên Trái đất trong hàng thế kỉ qua. Phi thuyền không người lái tên gọi Cassini-Huygens ấy được phóng lên từ trung tâm vũ trụ tại Mũi Canaveral ở Florida, nước Mĩ, cách đây gần bảy năm về trước. Khi phi thuyền tiến gần đến hành tinh thổ, nó tự chuyển động chậm lại và cho phép trường hấp dẫn của Thổ tinh bắt giữ lấy nó. Trong thời gian ít nhất là bốn năm sắp tới, Cassini-Huygens sẽ quay tròn xung quanh Thổ tinh, trong khi các thiết bị có độ nhạy cao của phi thuyền gửi về những thông tin mới hết sức có giá trị.

Thổ tinh là hành tinh thứ sáu tính từ Mặt trời ra và là hành tinh lớn thứ hai trong Hệ Mặt trời. Thổ tinh có đường kính 74.900 dặm (121.000 km) và lớn đến mức khoảng 760 hành tinh cỡ Trái đất có thể lắp vừa bên trong nó. Hành tinh có màu nâu vàng này nổi bật lên với những dải màu sắc nằm ngang đang dịch chuyển và bị vây quanh bởi hàng tá vệ tinh.

Vì có nhiều vành dễ thấy, cho nên Thổ tinh là một trong những hành tinh dễ nhận ra nhất trong Hệ Mặt trời của chúng ta.

Nhưng cái thật sự khiến cho Thổ tinh khác biệt với những hành tinh khác trong Hệ Mặt trời không phải là kích cỡ hay các vệ tinh của nó, mà là hệ thống vành nổi bật bao xung quanh nó. Hàng nghìn dải đa màu sắc vây tròn quanh hành tinh tại xích đạo của nó, lung linh dưới ánh sáng phản xạ đến từ Mặt trời. Các hành tinh khác cũng có vành, không không rực rỡ như vành của Thổ tinh. Kể từ khi chúng được phát hiện ra lần đầu tiên, gần như đúng bốn thế kỉ trước, các nhà thiên văn đã nhiều phen vất vả để tìm hiểu các vành của sao Thổ - chúng là gì và chúng đã được tạo ra như thế nào.

Thổ tinh qua con mắt người cổ đại

Loài người trên Trái đất đã nhận thức về sự tồn tại của Thổ tinh kể từ thời cổ đại. Bất kì ai kĩ lưỡng quan sát bầu trời đều có thể nhìn thấy nó trong đa phần thời gian của năm; y hệt như chúng ta có thể trông thấy nó ngày nay. Trước đôi mắt trần, Thổ tinh xuất hiện dưới dạng một đốm hơi vàng vàng, lớn hơn một chút và sáng hơn một chút so với đa phần trong số hàng nghìn ngôi sao có thể trông rõ trong những đêm quang mây. Thỉnh thoảng, nó thật sự là đốm sáng nhất trên bầu trời đêm. Nhưng đối với các nhà thiên văn buổi đầu, có ít thông tin về thiên thể này để khiến nó trông khác với tất cả phần còn lại – ngoại trừ cách thức hành xử bất thường của nó.

Các nhà thiên văn, nhà khoa học cổ đại, và các nhà lãnh đạo tôn giáo ở những xứ xở cách xa nhau như Babylon và Trung Quốc, Hi Lạp và Ấn Độ, biết rằng Mặt trời, Mặt trăng và các ngôi sao có vẻ đều chuyển động ngang qua bầu trời. Đa số những người quan sát bầu trời buổi đầu này tin tưởng một cách sai lầm rằng tất cả các thiên thể trên trời đều quay tròn xung quanh Trái đất. Các nhà khoa học vẫn không bắt đầu nhận ra quan điểm địa tâm này của vũ trụ là sai lầm mãi cho đến khoảng 500 năm trước đây. Các nhà thiên văn buổi đầu quan sát các thiên thể một cách sát sao, cố gắng theo dõi và dự đoán chuyển động của chúng. Các nhà quan sát bầu trời để ý thấy có rất ít trong số những vật thể này – trong đó có vật thể ngày nay chúng ta gọi là Thổ tinh – không chuyển động theo kiểu giống như đa phần còn lại. Những “ngôi sao” này dường như thuộc về những chòm sao, hay nhóm sao, khác, ở những thời điểm khác nhau. Chúng cũng có vẻ sáng hơn lên hay mờ đi ở những thời điểm khác nhau. Rõ ràng chẳng hiểu vì sao chúng lại khác với những ngôi sao khác. Nhưng nhiều thế kỉ trôi qua, người ta mới biết rằng những vật thể kì lạ này chẳng phải là ngôi sao gì hết, mà là các hành tinh đang quay xung quanh Mặt trời, giống hệt như Trái đất vậy.

Ngày nay, Thổ tinh có lẽ là hành tinh được yêu thích nhất trong họ hàng Hệ Mặt trời, không chỉ các nhà thiên văn thích quan sát, mà trẻ em ở trường học cũng rất thích vẽ. Nhưng trong lịch sử, chẳng phải lúc nào nó cũng được yêu thích, vì nó chẳng dễ gì nhìn thấy. Trước khi con người phát minh ra những chiếc kính thiên văn có độ phóng đại lớn, thậm chí chẳng ai biết đến các vành nổi tiếng ngày nay của nó.

Còn tiếp...