Bất chấp nhân quả
Lí do chính khiến Einstein phạm sai lầm với sự liên đới là việc ông giả định nhân và quả hoạt động trên cơ sở ‘định xứ’, trong đó thông tin từ vị trí ‘nhân’ lan truyền về mọi hướng ở tốc độ ánh sáng. Đây là một trong những nguyên lí trực giác nhất trong vật lí học: nếu bạn thực hiện một hành động, thì các hệ quả của hành động đó sẽ tự nhiên diễn ra tiếp sau đó.
Tuy nhiên, sự liên đới lượng tử có vẻ hoạt động trên nguyên lí phi định xứ; khoảng cách giữa các hạt liên đới không là vấn đề gì cả. Nó vô cùng phản trực giác và vẫn chưa được hiểu đầy đủ, song nó có nghĩa là các quy tắc thông thường về nhân và quả không còn áp dụng được. John Bell ví von hành trạng kì lạ này với ông bạn tiến sĩ Reinhold Bertlmann của mình, ông ta thích đi tất với màu sắc hâm hâm khác nhau, một chiếc xanh dương và một chiếc xanh lục, mỗi ngày trên một chân ngẫu nhiên. Nếu một sáng nọ bạn thấy ông ta đi tất xanh dương ở chân bên phải thì bạn có thể lập tức biết rằng chân bên kia của ổng đi tất xanh lục mà chẳng phải mất thời gian dòm ngó làm gì, y hệt như sự liên đới bất chấp nhân quả bởi việc truyền thông tin bằng một cách phi định xứ.
Tất định luận
Vật lí cổ điển xây dựng trên nguyên lí tất định luận, ý tưởng cho rằng trạng thái của một vật được xác định hoàn toàn bởi các trạng thái trước đó của nó. Lấy ví dụ việc đá một quả bóng: các tính chất vật lí của quả bóng (chẳng hạn hình dạng và trọng lượng của nó) và các lực tác dụng lên nó (độ lớn của cú đá, vị trí chân chạm bóng, sức gió, và vân vân) sẽ ảnh hưởng đến nơi cuối cùng quả bóng rơi tiếp đất. Nếu bạn có đủ những thông tin như vậy, thì hành trạng của quả bóng được dự báo hoàn chỉnh. Tuy nhiên, nếu quả bóng tồn tại trong một chuỗi trạng thái lượng tử, thì nguyên lí bất định Heisenberg nói rằng các trạng thái tương lai của nó vốn dĩ không thể dự báo được và có khả năng thay đổi tức thì.
Sự liên đới là một phương tiện khác để xác định trạng thái tương lai của một hạt mà không cần sự diễn tiến tuần tự của nhân và quả. Đây là sự khác biệt căn bản giữa vật lí cổ điển và vật lí lượng tử: một bên là tất định luận, còn bên kia thì mang tính xác suất.
Vật lí Lượng tử Tốc hành | Gemma Lavender
Bản dịch của Thuvienvatly.com
Phần tiếp theo >>
