Dao động Phương nam El Niño (ENSO) xảy ra ở Thái Bình Dương vài năm một lần và mang lại điều kiện thời tiết có thể gây tàn phá khốc liệt đối với con người và môi trường, nhất là ở Mĩ Latin và Đông Nam Á. Việc dự báo khi nào một sự kiện ENSO sẽ xảy ra đã làm khó các nhà khoa học vì hiện tượng trên không xuất hiện với khoảng thời gian đều đặn. Nhưng một nghiên cứu mới của các nhà nghiên cứu tại các học viện ở Mĩ có thể cung cấp một bước phát triển quan trọng trong sự hiểu biết của chúng ta về hiện tượng này, với việc xác lập một mối liên hệ trực tiếp giữa ENSO và chu kì thời tiết toàn cầu hàng năm.
El Niño, nghĩa là “trẻ Giáng sinh”, được gọi là như thế vì những dấu hiệu đầu tiên của sự xuất hiện của nó được đánh dấu bởi một dòng hải lưu ấm ở ngoài khơi Ecuador ngay sau lễ Giáng sinh. Nhiệt độ nước biển tăng lên này có liên hệ với sự yếu đi của gió mậu dịch thường mang nước bề mặt ấm đến bờ tây của Thái Bình Dương. Trong một pha ENSO – xảy ra khoảng 2-7 năm một lần – những dòng nước ấm hơn này dồn lại ở đông Thái Bình Dương nhiệt đới.
Mỗi giai đoạn ENSO có thể kéo dài đến hai năm và dẫn tới lũ lụt nghiêm trọng ở châu Mĩ Latin và hạn hán ở Đông Nam Á. Một chu kì cực độ vào năm 1997-1998 đã có những hệ quả khốc liệt, như sự cháy rừng lan rộng ở vùng rừng nhiệt đới Indonesia và lũ bùn ở California. Một tác động nữa của El Niño là dòng nước nóng tích dồn có tác dụng ngăn chặn những dòng biển lạnh vốn là cái mang chất dinh dưỡng từ đại dương sâu lên những hệ sinh thái dọc theo vùng duyên hải Mĩ Latin. Hiện tượng này có thể gây thiệt hại cho ngành đánh bắt cá vốn là một ngành kinh tế quan trọng của các nước như Peru và Colombia.
Ngày 9 tháng 7 năm 2009, NOAA đã công bố hiện tượng khí hậu gọi là El Niño đã trở lại. Dao động Phương nam El Niño được đặc trưng bởi những cơn gió thấp mặt đại dương thổi dọc Thái Bình Dương xích đạo, làm cho nhiệt độ ấm hơn nhiệt độ đại dương trung bình. Nhiệt độ ấm lên này có thể nhìn thấy trong dữ liệu tương tự của nhiệt độ mặt biển, ví dụ như thể hiện trong hình này. (Ảnh: NOAA)
Nguồn gốc bí ẩn
Bất chấp sự quen thuộc của El Niño, các nhà khoa học vẫn chưa hiểu rõ nguyên nhân gây ra những sự kiện này, làm thế nào chúng duy trì hay cuối cùng cái gì đã làm cho một chu kì ENSO dừng lại. Một cái đã được lưu ý là một khi giai đoạn ENSO đã diễn ra, thì chúng đều có xu hướng tuân theo một kiểu phát triển quen thuộc vào mùa hè hoặc mùa thu ở bán cầu bắc, sau đó đạt cực đại vào mùa đông bán cầu bắc. Sự tương tác này giữa ENSO và chu kì năm đã được xác nhận chặt chẽ bởi một nghiên cứu số của Karl Stein và các đồng nghiệp của ông tại trường Đại học Hawaii ở Manoa.
Đội của Stein đã phân tích các quan sát nhiệt độ mặt biển từ Trung tâm Hadley Anh quốc trong giai đoạn 1964 – 2007 và tọa độ 20°S–20°N và 120–290°E. Phân tích số mở rộng trên cho thấy các sự kiện ENSO và sự biến thiên nhiệt độ thường niên ở đông Thái Bình Dương đã đồng bộ hóa trong “nhịp Arnold 2:1”. Nói cho dễ hiểu, điều này có nghĩa là trong một pha dương tính, ENSO và chu kì thường niên chạy theo nhịp giống nhau nhưng chu kì mùa thì biến đổi nhanh gấp đôi so với ENSO.
Kết nối số
K V Ramesh, một nhà khí hậu học tại Trung tâm Mô phỏng toán học và Mô phỏng máy tính ở Bangalore, Ấn Độ, cảm thấy ấn tượng trước thực tế nghiên cứu mới trên xác lập được một mối liên hệ định lượng giữa ENSO và chu kì thường niên. Tuy nhiên, ông cảm thấy để có được một sự hiểu biết tốt hơn về El Niño cũng sẽ đòi hỏi phải theo dõi khí hậu thêm nữa.
Stein cho biết ông và đội của mình dự định phát triển nghiên cứu của họ bằng cách khảo sát sự tác động của vùng hội tụ nhiệt đới đối với sự nhịp nhàng của các sự kiện ENSO. Ông tin rằng những câu hỏi nổi bật chính liên quan đến cách ENSO sẽ phản ứng với những biến đổi tương lai của khí hậu toàn cầu. “Chu trình ENSO luôn luôn diễn ra; ngay lúc này, chúng tôi đang quan sát thời tiết La Niña [lạnh] có khả năng diễn ra suốt mùa đông”, ông nói.
Nguồn: physicsworld.com
