Thiên tài không nhất thiết cứ là nhà khoa học! Một phân tích thống kê cho biết Isaac Newton đã tiết kiệm cho nền kinh tế Anh quốc tương đương hàng triệu bảng với việc bổ sung các số đo để tiêu chuẩn hóa đồng tiền vàng của quốc gia này.
Mặc dù Newton nổi tiếng với lí thuyết vạn vật hấp dẫn, nhưng ông còn có 30 năm cuối đời điều hành Sở đúc tiền Hoàng gia, nơi xuất xưởng của những đồng tiền vàng Anh quốc. Ari Belenkiy, một nhà toán học tại Viện Công nghệ British Columbia ở Vancouver, Canada, đã tiến hành so sánh những đồng tiền được xuất xưởng trước và sau nhiệm kì của Newton tại sở đúc tiền để nghiên cứu tác động của những số đo mà ông nêu ra để ngăn cản những người thợ kim hoàn giàu có làm ăn phi pháp từ kẽ hở trong hệ thống tiền tệ quốc gia.
Ông chủ Sở đúc tiền Hoàng gia: Isaac Newton (Ảnh: SSPL)
Chất lượng tiền đồng do Sở đúc tiền Hoàng gia xuất xưởng được kiểm định hàng năm, đó là thông lệ đã có từ thế kỉ 13. Khi đúc tiền, người ta lấy vài ba đồng tiền từ mỗi mẻ đúc đặt trong một cái hộp nhỏ, sau đó đem cân để xác định xem chúng lệch bao nhiêu so với chuẩn cần thiết.
Yêu cầu kiểm định này là cần thiết vì nếu các đồng tiền nặng hơn giá trị mặt của chúng, thì những người thợ kim hoàn sẽ mua chúng từ Sở đúc tiền, nấu chảy chúng, rồi bán chúng lại cho Sở đúc tiền để kiếm lời. “Chẳng cần làm giả hay cắt xén gì hết,” Belenkiy nói. “Sự chênh lệch như thế là một cơ hội làm giàu!”
Belenkiy đã lập mô hình trọng lượng của các đồng tiền dưới dạng một phân bố thường, hay đường cong hình chuông. Sau đó, ông đã dùng kết hợp số liệu từ các thử nghiệm, các ghi chép của Newton và lí giải toán học để tính ra độ lệch chuẩn của phân bố trên, cho thấy những cải tiến của Newton. Phân tích của ông cho thấy Newton đã giảm độ lệch chuẩn từ 1,3 grain – chừng 85 milligram – xuống còn 0,75 grain, hay 49 milligram.
Thật không may, chẳng có sử liệu nào cho biết chính xác Newton đã đạt tới những thành tựu này như thế nào, nhưng Belenkiy cho rằng có lẽ Newton đã áp dụng “định luật làm nguội” mới suy luận ra của ông để làm chậm sự nguội đi của các đồng tiền và làm giảm sự biến thiên trọng lượng. Theo Belenkiy, những cải tiến của Newton đã tiết kiệm 41.510 bảng trong khoảng thời gian ông làm giám đốc Sở đúc tiền, tương đương chừng 3 triệu bảng ngày nay. Tuy nhiên, theo Belenkiy, ước tính này là quá thấp, vì bốn vị giám đốc Sở đúc tiền sau Newton cũng áp dụng các kĩ thuật của ông, tiết kiệm thêm nhiều gấp hai lần nữa, nghĩa là Newton có thể đã tiết kiệm cho nước Anh số tiền khoảng 10 triệu bảng ngày nay.
Tham khảo: Journal of the Royal Statistical Society, DOI: 10.1111/j.1467-985X.2012.01037.x
123physics – thuvienvatly.com
Nguồn: New Scientist
