Dự án Square Kilometre Array (SKA) sẽ được xây dựng tại Nam Phi và Australia, theo một quyết định của tổ chức SKA mới đưa ra ngày hôm qua.
SKA sẽ là một kính thiên văn vô tuyến mặt đất trị giá 1,5 tỉ bảng Anh dùng để khảo sát vũ trụ sơ khai tìm kiếm manh mối về sự phát triển thiên hà, vật chất tối và năng lượng tối bằng cách nhìn ngược dòng thời gian đến 100 triệu năm đầu tiên sau Big Bang. Cả Nam Phi và Australia đều muốn SKA đặt tại nước mình.
Ảnh minh họa các đĩa anten SKA. (Ảnh: SKA/TDP/DRAO/Swinburne Astronomy Productions)
Quyết định cuối cùng
Các thành viên tổ chức SKA còn lại (Canada, China, Italy, Hà Lan và Anh) đã bỏ phiếu chọn địa điểm xây dựng trong một cuộc họp diễn ra ở Amsterdam hôm qua. Phần lớn số phiếu ủng hộ giải pháp hai nơi. “Đây là bước tiến rất quan trọng của dự án cho phép chúng tôi tiếp tục triển khai thiết kế và chuẩn bị cho giai đoạn xây dựng kính thiên văn,” phát biểu của Michiel van Haarlem, tổng giám đốc của tổ chức SKA.
Quyết định được đưa ra sau một báo cáo của Ủy ban Cố vấn Địa điểm Xây dựng SKA đệ trình hồi tháng 2, theo đó thì cả hai địa điểm đều thích hợp để triển khai dự án. Mặc dù bản báo cáo có nói Nam Phi là nơi ưu tiên hơn, nhưng các thành viên SKA còn nhận được sự cố vấn từ một nhóm làm việc độc lập kiến nghị xem xét giải pháp hai nơi.
Kế hoạch ban đầu là triển khai một ma trận lớn gồm 2000 đến 3000 anten liên kết phân bố từ “lõi” trung tâm 5 km chiếm khoảng 50% diện tích thu nhận tín hiệu đến những trạm ở xa tận 3000 km. Ma trận này khi đó sẽ hoạt động tương đương như một chiếc kính thiên văn có cùng diện tích thu nhận tín hiệu với một cái đĩa đường kính 1 km có thể lái điều khiển được.
Dự án toàn cầu
Nay, với hai địa điểm được chọn, ma trận trên sẽ phân bố ở Nam Phi và Australia (ma trận cũng sẽ mở rộng sang lãnh thổ New Zealand), với các đĩa tiền thân thử nghiệm – ma trận MeerKAT ở Nam Phi và Australian Square Kilometre Array Pathfinder (ASKAP) ở Australia – đang bước vào giai đoạn I của SKA.
Phần lớn các đĩa SKA trong giai đoạn I sẽ được xây dựng ở Nam Phi, cùng với tất cả các đĩa và các ma trận khẩu độ trung tần cho giai đoạn II. Các anten cho ma trận khẩu độ thấp tần giai đoạn I và II sẽ được xây dựng ở Australia.
Stephen Serjeant, thuộc trường Đại học Mở ở Anh, cho rằng “quyết định hai nơi sẽ làm tăng một số phức tạp và chi phí”. Ông cho biết cả hai quốc gia đều đã “có những nỗ lực vận động và sự ủng hộ quốc gia và quốc tế to lớn, nên nếu quyết định chỉ xây dựng ở một nơi sẽ gây tổn thất cho một phía”. “Tôi cam đoan rằng quyết định xây dựng SKA ở cả hai nơi sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho toàn thể ngành thiên văn học, cũng như những cơ sở công nghiệp ở cả hai nước có dự án triển khai,” ông nói.
Ngoài các điều kiện vật lí, nhiều yếu tố khác cũng đã được xét đến khi bầu chọn địa điểm thích hợp cho SKA. Ví dụ như chọn một khu vực có mức độ nhiễu vô tuyến rất thấp và duy trì lâu dài tình trạng tĩnh lặng vô tuyến. Hệ thống kết nối mạng đường xa, chi phí điều hành và cơ sở hạ tầng, và thậm chí môi trường chính trị và môi trường làm việc cũng được xét đến.
Hoài Ân – thuvienvatly.com
Nguồn: physicsworld.com
