TYCHO BRAHE VÀ CÁC SAO SIÊU MỚI

Về trang chính

Bạn có thể thấy được bao nhiêu sao trên trời vào một đêm trời quang bằng mắt trần? Liệu bạn có thể nhận ra cùng một ngôi sao vào đêm hôm sau, theo dõi đường đi của nó trên bầu trời, đêm này qua đêm khác không cần kính thiên văn ? Đó chính là việc làm của các nhà thiên văn ngày xưa, với một số kết quả đáng kinh ngạc.

Nhà thiên văn Đan Mạch Tycho Brahe thường được coi là nhà thiên văn vĩ đại nhất của thời chưa có kính viễn vọng. Tiến hành quan sát đều đặn trong hơn 20 năm, Tycho đã tích luỹ được một kho tàng số liệu cực kỳ chính xác, những số liệu này đã đưa đến một trong những tiến bộ chủ yếu trong thiên văn học – các định luật Kepler. Tycho không nổi tiếng về lý thuyết thiên văn, mà về sự cẩn thận của ông khi thiết kế và sử dụng các dụng cụ. Các quan sát của ông về sao chổi và “sao mới” xuất hiện vào năm 1572 đã chứng tỏ rằng chúng ở xa hơn mặt trăng và do đó chứng tỏ rằng các lý thuyết trước đó về các thiên cầu bất động là không đúng.

Nhiều năm sau các quan sát của Tycho về sao mới vào năm 1572, Frederick II, vua Na uy và Đan mạch, đã cấp cho Tycho một hòn đảo nhỏ tên là Ven (cách Copenhagen khoảng 25km) cùng với tiền bạc và các dụng cụ thiên văn. Tại đó Tycho đã thiết kế và dự đoán nhiều dụng cụ, và tập hợp được đủ người để tiến hành các quan sát thường kỳ. Mặc dù các dụng cụ của Tycho thường được trang trí và mạ vàng, chúng có lẽ là các dụng cụ được thiết kế cẩn thận và chính xác hơn bất cứ dụng cụ nào trước đó.

Sau khi mất sự trợ cấp của triều đình, Tycho rời khỏi Ven vào năm 1597, đem theo các số liệu và các dụng cụ di chuyển được đến Praha vào năm 1599. Ở đó Tycho bắt đầu tập hợp một nhóm công sự mới, một người trong số họ là Johannes Kepler.

Ngày nay chúng ta tin rằng “sao mới” của Tycho làsự xuất hiện của một sao siêu mới trong thiên hà của chúng ta. Sao siêu mới là một sao bừng sáng hơn hàng triệu lần độ sáng trước đó của nó và hàng ngàn lần sáng hơn các sao mới bình thường. Kepler cũng đã thấy một sao siêu mới, sao này xuất hiện 32 năm sau sao do Tycho quan sát. Tuy thế một sao siêu mới khác, có thể dễ dàng thấy được bằng mắt thường, đã xuất hiện vào năm 1987, gần 400 năm sau. Vào đêm 23 tháng hai năm 1987 tại đài thiên văn Carnergie trên núi Las Campas trong dãy Andes của Chilê, Ian Shelton đã khám phá ra vật thể sáng chói. Sao siêu mới này sáng chói trong khoảng 10 ngày, rồi tăng độ chói lên bằng vài sao trong chùm Gấu lớn.

Sao đang bùng nổ, được trình bày chi tiết trong hình P.102 được đăt tên chính thức là Supernova 1987A. Sao này được các nhà thiên văn đặc biệt quan tâm bởi vì nó góp phần vào việc hiểu biết sự tiến hoá của các sao. Như chúng ta sẽ thấy, sự quan sát các sao siêu mới khổng lồ ở nơi xa xôi, cũng cung cấp thông tin về thế giới vi mô, về các thành phần cực nhỏ cấu tạo nên thế giới tự nhiên.

Hình P.102 - Sao siêu mới 1986A nhìn bởi kính viễn vọng Hubble vào tháng 8, 1990. Sao siêu mới màu đỏ được bao quanh bởi một vòng màu vàng không rõ nguồn gốc. Hai ngôi sao xanh không có liên hệ với sao siêu mới.

Hình P.103 - Là dụng cụ đo độ cao thiên thể thời xưa. Tycho Brahe đã dùng dụng cụ này để ghi nhận hơn 700 ngôi sao. Bức hình này hiện được lưu trữ ở thư viện quốc gia ở Paris, Pháp.

(Theo Vật Lí và thế giới quanh ta)