Về trang chính
.jpg)
Nicolas Copernic (1473 - 1543)
Hệ
thống Copernic dựa trên sự quả quyết rằng
trái đất quay quanh chính nó 1 ṿng trong một ngày và quay
quanh mặt trời một ṿng trong một năm.
Ngoài ra, những hành tinh khác cũng ở xung quanh mặt trời. Như vậy, trái đất có sự tiến động trên trục của nó khi nó quay (cũng giống như một con vụ vừa quay xung quanh nó, vừa quay ṿng)
Hệ thống Copernic c̣n giữ lại một số lư thuyết xưa như những khối cầu thật chắc mang những hành tinh và mang những ngôi sao đứng yên.
Thuyết của Copernic có ưu điểm hơn
của Ptolémée là giải thích được sự
chuyển động hàng ngày của mặt trời và sao
(do chuyển động của trái đất xung quanh chính
nó) và chuyển động của mặt trời hàng
năm (do sự chuyển động của trái
đất quanh mặt trời). Ông giải thích
được chuyển động bề ngoài có vẻ
ngược của Mars, Jupiter và Saturne và Mercure và Vénus
giữ nguyên độ xa đối với mặt trời
Ngoài ra thuyết Copernic cho một bảng thứ tự
mới của các hành tinh tùy chu kỳ quay ṿng của chúng
Hệ thống Copernic khác của Ptolémée là bán kính quỹ đạo của hành tinh càng lớn th́ càng cần nhiều thời gian hơn để hành tinh đó quay một ṿng quanh mặt trời
Nhưng khái niệm về một trái đất di chuyển khó được những độc giả của thế kỷ XVI chấp nhận để hiểu được lỳ thuyết Copernic. Có vài thuyết của ông được chấp thuận nhưng "trung tâm mặt trời " bị bác bỏ hay không biết.
Từ năm 1543 đến 1600 ông chỉ có mười người theo ông. Phần đông họ làm việc bên ngoài trường đại học, trong những lớp học hoàng gia. Những người nổi tiếng nhất là Galilée, Johannes Kepler. Những người này có những lư lẽ đặc biệt khác để ủng hộ hệ thống Copernic.
Năm 1588, nhà Thiên văn học Danemark, Tycho Brahé, nghiên cứu một vị trí trung gian đặc biệt mà trái đất như có vẻ đứng yên và mọi hành tinh khác quay chung quanh nó.
Năm 1633, mặc dù Galilée bị buộc tội trước ṭa án La Mă nhưng có vài triết gia thời bấy giờ vẫn chấp nhận (bên trong ḷng) lư thuyết Copernic.
Khoảng cuối thế kỷ XVII khi ngành Cơ học thiên văn tiến bộ nhờ Isaac Newton, phần đông những bác học Anh, Pháp, Hà Lan, Danemark theo Copernic, c̣n những nước khác th́ chống Copernic đến ngót một thế kỷ.
(Nguồn: Internet - Lê Thái Trung ST )
|
CÔPECNIC(1473 - 1543) |
|---|
Nicôla
Côpecnic là một trong những đại biểu xuất
sắc của khoa học thời Trung cổ đă làm
rung chuyển lâu đài giáo huấn cua giáo hội và
đặt những nền tảng cho ngành thiên văn
học hiện đại.
Nhà bác học này đă chứng minh một điều không thể tin được vào bậc nhất vào thời đại ông: Mặt trời mà mỗi ngày người ta nh́n thấy mọc lên buổi sáng, lặn xuống buổi chiều là một thiên thể cố định (một cách tương đối). C̣n Trái Đất mà người ta cảm thấy như cố định lại là một thiên thể chuyển động xung quanh Mặt Trời.
Côpecnic sinh tại Tôron (Torun), một thành phố Ba Lan, năm 1473, trong một gia đ́nh hàng hải. mồ côi từ khi c̣n rất trẻ, ông sống ở nhà người cậu là Lucac Vatsencôt (Loukach Vatchencode), giáo chủ Vacmi (Warmie), một nhà ngoại giao, một nhà yêu nước lớn và bảo vệ quyền lợi của đất nước Ba Lan, đă cho ông một nền giáo dục tốt. Côpecnic bắt đầu học tập tại thành phố sinh quán, sau đó học ở Đại học tổng hợp Cơravôri, tại đây ông nghiên cứu toán học, thiên văn học, văn học Hy Lạp và La Mă. Năm 1496, ông sang Italia và ghi danh học ở phân khoa luật giáo hội tại Bôlônhơ (Bologen). Nhưng tất cả sự mê thích của ông lại hướng về thiên văn học. Sau đó, ông chuyên cần nghiên cứu khoa học ở Pađu (Padoue). Nhưng theo yêu cầu bắt buộc, ông phải kế thúc học tŕnh giáo hội đă bắt đầu ở Bôlônhơ, và năm 1503 ông nhận bằng tiến sĩ luật giáo hội ở Đại học Phera (Ferrare). Người ta cho rằng, không phải không có lí do, những mê thích của ông không mấy hướng về pháp luật học. Cũng năm này ông trở về Ba Lan bên cạnh người cậu với tư cách là thư kí và bác sỉ. Với chức vụ thư kí bắt buộc ông phải theo người cậu trong nhiều cuộc công du ở nước Phổ. Năm 1512, sau khi người cậu mất, ông đến ở tại Phơrômbo (Frombork). Ông sắp đặt chỗ ở trong một cái tháp của tường thành xung quanh giáo đường. Và chính sân thượng của tháp đă giúp ông như một đài quan sát để nghiên cứu thiên văn.
Từ thời gian này trở đi dần dần người ta thường nghe nói đến ông, một con người rất nhạy cảm và thân thiện. giữa những người cùng thời, ông được đánh giá như là một nhà y học giỏi, nhà hoạt động chính trị và nhà thiên văn có tài.
Là nhà y học, ông thông suốt tất cả những xuất bản phẩm y khoa, chăm sóc và chữa nhiều bệnh nhân trong xứ, thường là không lấy tiền. Không phải ngẫu nhiên mà trong số những chân dung của thời đại người ta đă vẽ ông với vài cành hoa linh lan tượng trưng cho nghệ thuật y khoa.
Như nhà chính trị, ông đă tham gia tích cực đấu tranh chống lại mệnh lệnh của người Đức v́ nền độc lập của xứ sở Vacmi. Ông đă biết củng cố Phơrômbo trở thành bất khả xâm phạm.
Nhưng chính quan sát thiên văn mới là lĩnh vực mà Côpecnic đă cống hiến cả tâm hồn lẩn thể sát với sự cần mẫn và kiên tŕ nhất. Biết bao đêm dài nhà bác học đă nh́n bầu trời đầy sao trên tháp nhà của ông để suy đoán điều bí mật về sự chuyển động của các thiên thể! những quan sát này đă đặt ra cho ông hai câu hỏi. Câu đầu tiên: Vận tốc của Mặt Trời là bao nhiêu nếu trong 12 giờ nó đi qua một đoạn đường dài như thế? (khoảng cách từ nơi Mặt Trời mọc đến nơi Mặt Trời lặn?). Câu trả lời là: Đó là một vận tốc không thể tưởng tượng nổi! Câu hỏi thứ hai: làm sao giải thích được sự ngoại lệ trong chuyển động của sao hỏa mà đường đi của nó là đường xoắn chứ không phải đường cong? Ông muốn thấu suốt sự huyền bí này. Hằng đêm, ông quan sát các v́ sao và dùng một dụng cụ thị sai rất đơn giản: gồm 3 mẫu gỗ gắn lại với nhau có các độ chia đánh dấu bằng mực.
Qua những lần quan sát này, phát sinh một giả thuyết táo bạo: hệ thống lấy trái đất làm trung tâm là sai lầm. Trái Đất không phải là tâm điểm của Vũ Trụ. Chính mặt trời mới là tinh tú trung tâm, là thiên thể cố định. Các hành tinh, gồm có trái đất quay xung quanh nó. Ngoài các hành tinh, c̣n có những vệ tinh quay xung quanh các hành tinh và cùng với các hành tinh này, quay xung quanh mặt trời. Và trái đất? nó c̣n xoay quanh chính nó trong 24 giờ/ṿng làm cho nó có ngày đêm và nối tiếp nhau. Côpecnic đă để ra 30 năm trời lao động quên ḿnh để đạt đến công thức hóa quan điểm của ḿnh và nêu lên hệ thống mới về vũ trụ, gọi là hệ thống nhật tâm.
Thái độ của giáo hội đối với hệ thống nhật tâm như thế nào? thời gian đầu các giáo sĩ bỏ qua thuyết của Côpecnic v́ những lí do sau:
1. Với danh nghĩa là một giả thuyết, nó không có sự nguy hiểm thật sự đối với giáo hội.
2. Trong nữa đầu thế kỷ XVI, giáo hội bận công việc sửa đổi niên lịch. Lúc bấy giờ Côpecnic đă nổi tiếng thông thái về môn thiên văn, năm 1514, ông và các nhà bác khác được mời tham gia xây dựng lịch mới mà những nguyên tắc của nó có quan hệ chặt chẽ với việc nghiên cứu chuyển động của các thiên thể.
Chính v́ thế nên phía giáo hội cho phép và khuyến khích tất cả những khảo cứu thiên văn học.
Côpecnic tiếp tục việc nghiên cứu và thực hiện các phép tính của ḿnh, tŕnh bày các nguyên tắc của lí thuyết trong một vài tác phẩm. Các bản thảo đă sẵn sàng và tuy vậy nhà bác học vẫn luôn do dự về việc xuất bản. Phải chăng có nhầm lẫn nào đó trong những kết luận của ông? Nhưng, đến năm 1540, Rêtiquưt (Rhéticus), giáo sư đại học Vittenbe (Wittenberg), đến Phơrômbo để nghiên cứu thiên văn cùng với Côpecnic. Nhà bác học trẻ 25 tuổi bị tư tưởng sâu xa của tác phẩm Côpecnic thu hút ông yêu cầu Côpecnic xuất bản các công tŕnh đó. Côpecnic luôn luôn hoài nghi. Do đó, năm 1543, Rêtiquưt xuất bản tác phẩm tóm lượt những thuyết của Côpecnic và năm 1543 cho in tác phẩm vĩ đại của Côpecnic: “Về chuyển động quay của các thiên cầu”. Lời tựa cũng do Rêtiquưt viết, đề tặng công tŕnh lên giáo hoàng La Mă Pôn III. Giáo hoàng ghi nhận sự chân trọng này. Khi nhà bác học già đang ốm nặng trên giường bệnh th́ có người mang đến cho ông tác phẩm của ông đă in xong. Côpecnic đưa bàn tay lạnh của người hấp hối sờ tác phẩm của ḿnh. Lịch chỉ ngày 24 tháng 5 năm 1543. Người ta nói rằng khi nghe tin nhà bác học vĩ đại qua đời, Rêtiquưt đă thốt lên: “người ấy đă mất rồi sau? Không, chính là sự bất tử của ông đang bắt đầu!”.
Với lời dạy của nhà thiên văn vĩ đại Ba Lan, một quan điểm mới được sáng tỏa: Quan điểm về sự thống nhất của vũ trụ. những nhận định của ông được các nhà bác học thông thái nhất thừa nhận với tất cả ḷng nhiệt thành.
Tính cách mạng của học thuyết Côpecnic về sau không được giáo hội hiểu với tất cả tầm rộng lớn của nó. Cái nguy hiểm trong nền tảng của học thuyết đă thúc đẩy ṭa án giáo hội ban hành một đạo luật đặc biệt, kết án tác phẩm của Côpecnic và đưa nó vào danh mục “Những sách cấm” năm 1616. Sự cấm đoán ấy đối với tác phẩm của nhà thiên văn vĩ đại măi đến năm 1826 mới được quỷ bỏ.
Nhân loại đă tỏ ḷng biết ơn và tôn kính to lớn tưởng nhớ Nicôla Côpecnic. Năm 1809, người ta xây đài kỉ niệm ông với tượng bán thân bằng cẩm thạch có ghi ḍng chữ: “Tổ quốc Ba Lan đă sinh ra một con người bắt mặt trời dừng lại và làm cho trái đất chuyển động”. một đài kỉ niệm khác bằng đồng, đặt ở Vacxava năm 1830. Trên tấm bản đá cẩm thạch, người ta đọc thấy: "tổ quốc ghi ơn Nicôla Côpecnic”.
Mai mắn thay thời gian vẫn giữ lại ngôi nhà nơi đó Côpecnic đă trải qua 30 năm cuộc đời của ḿnh. Người ta không thể không xúc động khi đến thăm chỗ ở của ông tại Phơrômbo, nơi đă h́nh thành và đề xuất một trong những phát minh khoa học to lớn của thời trung cổ mà ư nghĩa của nó đă được Ăngghen đánh giá rất cao.
Nhân dân thế giới đă tỏ ḷng tôn kính xứng đáng đối với nhà bác học vĩ đại người Ba Lan này. nhiều nhà khoa học đă nghiên cứu cuộc đời và duy sản khoa học của nhà tiên phong báo hiệu nền thiên văn học hiện đại một số đường phố Matxcơva, gần đại học tổng hợp Lômônôxôp mang tên Nicôla Côpecnic.
Năm 1973 đă được tiên bố là năm Côpecnic để tôn vinh kỉ miệm 500 năm ngày sinh của nhà bác học vĩ đại và được các tổ chức khoa học trên toàn cầu chào mừng.
(Nguồn: Internet)