- Tiền đề của bất cứ đài quan sát thiên văn nào cũng là dụng cụ quan sát, công cụ chủ yếu của nha thiên văn. Ít nhất thì bạn cũng đã có một dụng cụ như thế. Đó là đôi mắt của bạn.
Phạm vị các nhiệm vụ cần giải quyết khi quan sát bằng mắt thường cũng khá rộng: làm quen ban đầu vs bầu trời, với các chòm sao, với sự thay đổi các pha của Mặt Trăng, với chuyển động của các hành tinh sáng rõ,....
- Các quan sát như vậy tạo ra thói quen và kinh nghiệm, rèn luyện đôi mắt, chuẩn bị cho việc nghiên cứu chi tiết hơn các thiên thể qua
ông nhòm hoặc
kính thiên văn. Quan sát các sao biến quang, các dòng sao băng và Mặt Trăng bằng mắt thường, bạn sẽ thu nhận được các phương pháp chủ yếu để nghiên cứu các thiên thể, học cách sử dunhgj các bản đồ sao và cách ghi chiép khi không có đủ ánh sáng. Ngoài ra, bạn cũng không nhận ra là bạn bắt đầu ghi nhớ vị trí và độ sáng của các sao trong các chòm sao, các điều kiện để nhìn thấy chúng tại địa phương nơi bạn ở.
Đừng nghĩ rằng quan sát bằng mắt thường chỉ nhằm mục đích tìm hiểu và học hỏi. Nếu ở bạn cháy bỏng ý chí muốn giúp cho khoa học, nếu bạn tự tin ở sức mạnh của mình, thì có thể thử sức trong việc quan sát các sao biên quang, mây bạc và các dòng sao băng.
- Thứ bậc tiếp theo của các dụng cụ quan sát là ống nhòm thông thường và người bà con gần gũi nhất của nó là ống nhòm 1 mắt. Ống nhòm 2 mắt thông thường là dụng cụ lý tưởng cho người mới nhập cuộc. Nó có thị trường lứon và cho hình ảnh trực tiếp dễ bề so sánh với ảnh nhìn bằng mắt thường hoặc trên bản đồ sao. Ống nhòm một mắt có tất cả các đặc tính của ống nhòm thường và chỉ khác ở chỗ dùng để quan sát bằng một mắt mà thôi.
- Trong các thông số của ống nhòm có độ phóng đại và khẩu độ, tức là đuờng kính lỗ mở cửa vào. Thường thị chúng được thể hiện ngay ở tên loại ống nhòm..Khi chọn ống nhòm dù là 2 mắt hay 1 mắt, việc đầu tiên là phải để ý đến giá trị khẩu độ. Hãy nhớ rằng: khẩu độ càng lứon thì càng có thể thấy được các thiên thể yếu. Độ phóng đại cùng với khẩu độ quyết định thị trường của ống nhòm.Cùng một khẩu độ thì dụng cụ nào có độ phóng đại lớn hơn thì sẽ có thị trường nhỏ hơn. Và nó cũng đúng cho kính thiên văn.
- Khi quan sát bằng loại ống nhòm cầm tay, bạn dễ nhận thấy rằng hình ảnh bị rung và hầu như không thể cố định cái nhìn ở đối tượng. Nguyên nhân là tay bị mỏi và rung. Ống nhòm lại càng tăng rung động ấy lên khiến việc quan sát lại càng khó khăn. Để tránh điều này, cần làm một cái giá đỡ cho ống nhòm. Cách đơn giản nhất là tìm cái bệ tì vuông vắn nào đó có độ cao thích hợp.
Nếu lắp ông nhòm vào giá đỡ của máy ảnh thì rất dễ ngắm nhìn đối tượng đã chọn. Lắp thêm một máy ảnh tiêu cự ngắn và sử dụng ống nhòm để định hướng, ta sẽ có những bức ảnh không tồi.
Số lượng thiên thể và hiện tượng có thể quan sát được bằng ống nhòm tăng lên rõ rệt so với bằng mắt thường. Ngoài các sao biến quang, bạn hãy mạnh dạn đưa vào chương trình quan sát các quần sao, các tinh vân, các thiên hà sáng, nhật thực và nguyệt thực. Bạn sẽ trở thành người chứng kiến các hiện tượng diễn ra trong hệ thống vệ tinh của sao Mộc và có thể theo dõi sự thay đổi vị trí các vết đen trên Mặt Trời. Nhưng xin hãy nhớ rằng không đựoc nhìn Mặt Trời mà không có kính lọc màu đặc biệt! Tốt hơn là nên đặt ống nhòm trên giá đỡ và có màn quan sát Mặt Trời. Vẽ lại bề mặt Mặt Trời trên màn ảnh bao giờ cũng chính xác hơn việc quan sát trực tiếp bằng ống nhòm.
- Nhưng cho dù lang thang trên bầu trời sao bằng ống nhòm có thơ mộng đến đâu đi chăng nữa thì công cụ chính để nghiên cứu kho báu bầu trời vẫn là kính viễn vọng. Dù chỉ là kính thiên văn nghiệp dư cỡ nhỏ với khẩu độ khoảng 80mm, nó cũng có đây đủ mọi tính chất như các đại ca của nó. Ống kính thiên văn, chân kính, cơ cấu quay quanh trục , bộ thị kính thay thế, kính lọc màu... Nếu vì lí do nào đó mà bạn không thể kiếm được kính thiên văn của một nhà sản xuất thì bạn có thể tự làm loại kính thiên văn phản xạ tốt theo hướng dẫn của các bạn nghiệp dư yêu thiên văn khắp cả nước, trên tài liệu, trên báo chí cho những người yêu thiên văn.
Thành phần quan học chính của kính thiên văn là vật kính. Không phụ thuộc vào kiểu vật kính, thông số cơ bản của nó là đường kính. Đường kính vật kính càng lớn thì nó càng có thể thu được ánh sáng từ các vật thể xa xôi. Tuy nhiên, trong điều kiện thành phố lớn thì kính thiên văn cỡ lớn mất đi ưu thế của nó so với đàn em của nó. Thủ phạm của việc đó là sự nhiễm sáng của ánh đèn đường phố và không khí bị ô nhiễm. Dụng cụ lí tưởng trong điều kiện đô thị là loại kính có đường kính 100-150mm.
- Số lượng thiên thể mà kính thiên văn 100mm với tới là rất lớn. Ngoài số đã nhìn thấy qua ống nhòm, còn có các sao đôi và sao bội, các vệ tinh sáng nhất của sao Thổ và vạch chia Cassini ở vành sao Thổ, các chi tiết lớn trên bề mặt Mặt Trăng. Bạn sẽ khám phá ra những vạch và những vùng trên bề mặt sao Mộc, các pha của sao Thuỷ và sao Kim, sự tạo hạt trên Mặt Trời. Bạn cũng có thể quan sát việc Mặt Trăng ché khuất các sao và các hành tinh, còn khi có nguyệt thực thì xác định thời gian bóng tối Trái Đất đi qua bề mặt vệ tinh của nó và có thể theo dõi các hiện tượng khác thường của Mặt Trăng.
- Có thể kiểm tra chất lượng kính thiên văn và ảnh mà nó tạo cho ta. Hãy chú ý đến các hình ảnh nhiễu xạ cả các ngôi sao sáng do các vật kính tạo ra. Trường hợp lí tưởng đó phải là những đãi sáng nhỏ với các vòng khuyên đồng tâm có cường độ sáng giảm dần bao quanh. Hãy chọn vài sao đôi thích hợp và thử độ phân giải của kính thiên văn, sao đôi ở giới hạn phân giải sẽ có hình quả tạ đôi hoặc số tám. Nếu bạn có atlas sao hoặc bản đồ chuẩn trắc quang có ghi các cấp sao thì bạn có thể xác định được năng lực thấu quang của dụng cụ, tức là cấp sao giới hạn nhìn thấy được qua kính. Tất nhiên, các kết quả thử còn tuỳ thuộc vào tình trạng khí quyển trong lúc quan sát, nhưng bạn vẫn có được những khái niệm chung về các thông số của dụng cụ.
Nguồn : Kho tàng tri thức nhân loại.
